Aon de praot mee……. Wim Smeekens
“As ik dood ben hoop ik dè den container groot genoeg is om mun verzaomelingen dur in te kieperen’
André Moors
Baarle-Nassau, 1 december 2006
Wie is Wim Smeekens
Wim Smeekens werd geboren op 13 april 1924 aan de Chaamseweg in Baarle-Nassau. Hij is nu dus 82 jaar.
In het gezin van zijn vader Adrianus Smeekens (geboren in Chaam op 7 januari 1879 en overleden in Baarle-Hertog op 29 januari 1963) en van zijn moeder Carolina Jansen (geboren op 10 juli 1881 in Baarle-Hertog en overleden op 29 januari 1968 in Baarle-Nassau), waren 8 kinderen, drie jongens en vijf meisjes. Wim is het zesde kind in het gezin. Helaas zijn inmiddels twee broers en drie zussen overleden.
Op 29 november 1949 trouwt Wim met Maria Roovers uit Chaam. Zij werd geboren op 26 april 1926 en overleed op 3 februari 1973. Uit hun huwelijk worden zes kinderen geboren, één jongen en vijf meisjes. Wim gaat na het overlijden van zijn vrouw Maria met zijn kinderen een moeilijke tijd tegemoet. Gelukkig vindt hij een nieuwe partner. Op 29 maart 1974 hertrouwt Wim met Maria Dikmans uit Molenschot.
Inmiddels zijn er tien kleinkinderen, vier jongens en zes meisjes.
Een groot deel van zijn arbeidszame leven was Wim leerlooier in de leerlooierij van de fam. Smeekens aan de Chaamseweg. Ook zijn vader was leerlooier. In 1967 stopte Wim hiermee en stapte over naar een totaal ander beroep, namelijk dat van kok bij de Gaarshof.
Dat ik Wim gevraagd heb om geïnterviewd te worden, komt vooral omdat ik erg nieuwsgierig ben naar zijn werk als leerlooier en naar zijn hobby’s. Wim is namelijk zijn hele leven al verzamelaar van van alles en nog wat. Wat precies, dat komt later in dit interview aan de orde.
Zijn jeugdjaren
Wim steekt van wal en meteen schieten hem vooral leuke voorvallen te binnen.
“Ik wou al héél jong, toen ik un jaor of zes zeuven was, iets doen, bezig zèn. Dan mocht ik langer opblèven als mijn zussen die mee men op dezelfde tèèd, rond aacht uur, naor bed mossen. Op un gegeven moment was onze pa boven aon ut schilderen en toen zee ons moeder, Willem, want die noemde men altij Willem in plaots van Wim, Willem ge mot daor achter ut huis de baank eens schoon maoken mee sop van grune zeep en dan schuren en verven. Ikke aon de gang natuurlijk. Ik ben klaor, wil alles opruimen en un stuk of tien potten mee verf weer weg zetten. Ik doe die verfpotten toch mar allemaol weer open, mee wel zeuven of aacht verschillende kleuren. En ikke mee unne borstel aachter de kiepen aon en ik riep kiep, kiep, kiep!
Alle kiepen, er zaten achtentwintig kiepen in de kooi, hai ik toen twee, drie kleuren gegeven! Overal waor ik er aon kos, hai ik ze mee de kwast ingesmèèrd mee twee of drie kleuren! Ik hai één kiep bij durre kop gehad en toen zee ons moeder, die motte pakken want as dieën verf in dur ogen komt, dè is nie goed.”
Ik vraag Wim of moeder toen boos was. “Die wier nooit kwaod op men. Onze pa ok nie. Die zee altij, hé patje pee! Dè was zun gezegde en dan sloeg ie mee zunne pet op munne kop. Al hadde bij wijze van spreken honderd gulden weggehaold, dan zou ie nog niks aanders zeggen. Onze pa en ons moeder, die trouwens heel veul kwetterde, da waren echt gouwe meensen. Dè kunde hier echt in de buurt overal vraogen. Ze zouwen ok iedereen helpen. Onze vaoder zee wel eens, moeder, ge mot daor eens henne gaon. Die kunnen wel un bietje stof gebruiken. Ons moeder naaide veul kleren. Toen ik un jaor of tien was brocht ik ook kleeren naor de meensen. Ik belde dan aon en zette un doos mee kleeren aon de deur en ree dan mee den bakfiets weg. Ze hoefden nie te weten dè da van ons kwaam.
Bij ons thuis was un echt fijn gezin. We kossen allemaol goed mee mekaor overweg. Foeteren mochten we nie. Veur onze pa vlogen wij. Mar die zee nooit iets kwaods of vervelends.
Ik mos al vruug werken. Toen ik un jaor of aacht was, mos ik elken dag drie manden gras gaon maaien, want wij han drie geiten en twee vèrkens. Bloemkolen en aandere kolen groef ik veur de winter zestig cm onder in de grond en dekte die wa toe mee strooi. In mèèrt konden we die kolen dan wir uit de grond haolen en opeten.
Wij han thuis allemaol unne bijnaom. Ik wier de Kummel genoemd. Dè wil zeggen goedzak, alles doen, alles kunnen. Onze Louis, dè was de Loep. Onze Jan noemde ze Pan. Ons Miet Bukkem, want die was zo maoger as unne bukkem. Un aandere zus, ons Cor was Snor, want die hai al lange haorkes onder dur neus. Die schèèrde ze stiekum af, mar dan wieren die haoren alleen mar langer. Ons Sjan noemde we Sjoet. Ze was unne gezichtentrekker.
Ik heb unne buitengewoon fijne jeugd gehad. We zèn niks tekort gekomen. Onze pa hai in Tilburg drie huurhuiskes staon. As de maondhuur van in totaal honderdvijfendertig gulden binnenkwaam, mochten wij da onder mekaor verdelen. We kochten er alleen mar goeie dingen mee. Bijveurbild boeken.”
Naar school
Wim ging naar school in de Stationsstraat.
“Mister Paulussen die in de Leliestraot wonde, gaaf Fraanse les. Toen ik zeuven was kreeg ik iederen dag nao school één uur Franse les. Van ons moeder moesen wij iederen woensdag- en zaoterdagmiddag Fraans praoten. Da was wet bij ons thuis. Fraans heb ik goed gekunnen. Ik kos goed mee op school. Mister Paulussen hai tegen ons moeder eens gezee, da ik den beste van de klas was. Ik zaat in de klas mee jongens die nou allemaol dood zijn. Harrie Laurijssen ut Slofke, Kees Antens, Sjaok Verdonk, Jan Paulussen, Toon Willemen, Mil Leemans, Leo Mol.
Kattekwaod heb ik op school nie veul gedaon. Wij han eerbied veur de mister en de pastoor. Da was ons van thuis uit opgebrocht. As we tussen de middag thuis gingen eten, mossen wij van ons moeder unne zwarte schort aon, bang as ze was dè de kleren vuil wieren.
Op tien april 1934 ben ik in Hoogstraoten op school gegaon. Nao de zomervakaantie kwamen we zes september binnen en gingen we pas mee Kerstmis wir naor huis. Den dertiende april wier ik tien jaor.
Ik wou eigenlijk veearts of zoiets worren. Mar bij ons thuis zeeën ze, gij bent goed in Fraans. Gao mar naor Hoogstraoten. Nao Hoogstraoten koste noar Mechelen of naor Leuven. Priester worren of de wèreld in. Nou, ik heb eigenlijk nooit gin priester willen worren. Ik wou de wèreld in.
Boerke, dè was unne scheldnaom veur unne professor daor, die hee hier onder Bels ok as kapelaon gestaon, die kwaam men aanhoudend haolen. Ik mocht dan op de boerderij van school overal mee helpen. Het twidde jaor mocht ik mee naor de stal, want er mos un koei kalven. Hij zaag dè ik wouw werken. Op acht oktober 1939 ben ik naor huis gekomen, want mijn oudste bruur mos in dienst.
Oh ja, het irste jaor was ik op de school in Hoogstraoten twiddes. Jef Vloeimans van Weld was irst. Toen ik thuis gekomen ben heb ik nog twee jaor dubbel boekhouwen geleerd. Dè hitte Mercurius. Gin examen gedaon. Bij ons thuis wouw niemand examen doen. Daor hielden wij nie van. Da was onze pa zun manier. Die hield nie van te zeggen, ik ben afgestudeerd accountant of zo. Die was heel nederig.”
Werken in de leerlooierij
Als Wim thuis komt van Hoogstraten, werkt hij eerst vier jaar bij boer Adrianus van Tilburg in de Oordeelsestraat. Daarna in de leerlooierij van zijn vader.
“Ik kon alle werk nog nie, mos nog veul leren. Jan van Beckhoven, Schram en Jules Gillis werkten bij ons. Wij kochten toen veul koeien in ut zwart in Holland. We kochten ok huien in Argentinië. Toen wij laoter mee drie gebruurs werkten, deeën wij iederen dag drieëndertig hui verwerken. In de ton, die draaide rond, ging de haor van die huien der af. Dags daorna mossen we dan mee zun drieën ut vlees er uit snijen. Van die drieëndertig dee ik er alleen wel, zestien, soms wel achttien. Ik hield mun messen heel goed bij. Die blonken as unne spiegel.
As ut vlees van de hui was, gingen de huien buiten in unne kuip. Buiten stonden er zo achtentwintig, zes van steen en tweeëntwintig houte. Bij de buren maokten we de gierputten leeg want we kossen dun amoniak goed gebruiken. Ik haolde dieën stront mee unne kruiwaogen op. Bovenop stond un kuip.
Deur dieën amaniak ging de kalk uit de huien. Mee unne stok mee unne houten blok er aon, roerde ik dan dur dieën stront. Dieën stok noemden wij polsstok. Dieën stront wier dan goed dun. Mar irst wieren de huien mee un stenen mes naogestreken om de kleine haorkes er uit te haolen. Dan wieren de huien buiten in de kuipen unnen dag of tien of virtien in verdunde looistof gelee.
Dan wier er schors over de hui gestrooid. En dan zakte die hui zachtjes naor beneëen. Dè was de echte looiing. De huien wieren dan bruin. Dieën schors kochten wij in de Ardennen en lieten wij bij Jules Michielsen maolen. Er gingen tachtig huien in un ton. Die huien bleven daor dan un jaor in zitten. Het zuur uit dieën schors stelde de hui zo gezeed buiten bederf. Laoter is er synthetische looistof gekomen. Nou is da veurt dik twee uur en dan zijn ze gelooid. Van ons lèèr zen jaorenlang lèèrzen veur de kolenmijn gemaokt.
Vruger stonden er in Baol wel negen leerlooierijen. Net veurbij de Femisbank hadde er eentje, dan wij, dan hadde Mil Leemans, Jules Gillis, dan Jules Michielsen naost de Greef, van de Pol in de Kaoterstraot, dan Morreau waor dokter Govaerts gebouwen hee en dan zaat er op den Alphenseweg nog ene.”
In 1950, kort na zijn trouwen, is Louis voor zich zelf gaan werken. Hij verdiende volgens zijn zeggen een mooie cent. Op een gegeven moment werd het toch allemaal wat minder.
“Er kwaam goeiekoop Amerikaons lèèr. Ons lèèr was den helft te duur.”
Uiteindelijk neemt zijn broer de leerlooierij over en Wim wordt in 1967 kok bij de Gaarshof.
Wim wordt kok
“Ik solliciteerde bij broeder Alphons. Die was baos van de keuken. Hij vroeg men te bewijzen da ik gin schulden hai. Nou, die hai ik nie. Ik wier aongenomen en veur negentig gulden in de week kos ik komen werken. Nao een week kreeg ik al vijftien gulden extra want ik hai mun best gedaon. De broeder-kok waor ik in de keuken neffe stond, hee men ut koken geleerd. Ik had unne wil. Ik ben ok drie jaor naor de kokscursus in Den Bosch gereeën. Gin diploma gehaold. Toen nog twee jaor naor Breda gegaon en toch mar mun diploma gehaold veur bijgeschoold groot keukenpersoneel. En in Tilburg ben ik nog vier jaor naor school gewiest veur diëetkok en toen veur diëtist.
In 1982 ben ik as kok gestopt.”
Wim en de meisjes
”Vrijen heb ik altij gère gedaon. Kees Meeuwesen van de Alphenseweg was eens ziek en mos eigenlijk pèrd rijen op un concours in Merksplas. Zijn vrouw Cor kwaam toen bij ons en vroeg of ik in zijn plak wilde rijen. Nou, da wou ik wel. Aon de kaant van ut parcours zitten un stuk of zes Baolse meskes van un jaor of zeuventien.Ik was aon de beurt en kom daor mee da pèrdje langs. Op unne gegeven moment hoor ik een van die meskes zeggen: Smee zal wel winnen, want geld wint altij!
Mar ikke nie te lui. As ge zonne merrie sporen gaaft, dan piste ie……. Ik kwaam langs die meskes en ik hai ze allemaol te pakken!
Mar over meskes gesproken, as ik er een vast kos houwen, dan dee ik ut. Ik was nie knap, mar was unne goeie. In den oorlog kwaam Wies Magge uit Weld in de Oordeelsestraot botter haolen. Da was eigenlijk mun irste die ik gehad heb.
Sex was er niet bij. Nou veuruit, bij de één nie, bij de aander wel!”
Wim ontmoet zijn Maria en trouwt met haar
“Ik hai kennis mee Angeline van Boxtel, die is laoter mee unne veearts getrouwd. Na un jaor is ut uit geraokt. Toen ben ik naor Chaam-kermis gegaon. Daor stonden twee meskes. Ik zeg: hedde zin in un ritje? Nou, een van die twee kruipt bij men in den botsaoto en hee er anderhalf uur mee men ingezeten. Zo is het begonnen. Ik heb mee Maria twee jaor verkering gehad. Geld om uit te gaon hai ik nie. Ik hai mun traktement nodig om de benzine van munne motor te betaolen. Op woensdag, zaterdag op op zondag zagen we mekaor.
We zen op unne vrijdag getrouwd. Het regende den helen dag. Achter de leerlooierij hebben we un jaor in un houten schop gewoond. Na un jaor zijn we in Chaam gaon wonen. Korte tijd laoter zijn we hier schuins tegeover gaon wonen, waor Peer Antens wonde. In 1968 zijn we hier in dit huis getrokken.
In september 1950 kwaan ut irste kind. Dat was al gauw. Ja, we zijn in november 1949 getrouwd. Was wel rap. Mar witte wat het ies, zoiets kan den grootste boer! Condooms waren er toen bekaanst nie. Ja, uitgewassen en omgedraaid! Ik heb tenminste gezien da jonge gasten zo’n ding in ut kanaol van Tilburg uitwasten en toen wir verkochten veur unne rijksdaolder.”
Ik zeg tegen Wim dat dat toch wel heel veel geld is, waarop Wim gevat antwoordt: “Motte trouwen is veul duurder!”
Op een gegeven moment wordt z’n vrouw ernstig ziek. Die ziekte sleept een paar jaar aan. Moet in Tilburg ook bestraald worden. Een verpleegster, waarmee hij vroeger verkering heeft gehad, vertelt hem dat zijn vrouw geen drie maanden meer leeft. Veel te jong overlijdt zij. Dan breken natuurlijk in het jonge gezin moeilijke tijden aan.
Maar de kinderen helpen hem en zeggen op een gegeven moment: pa, wij willen een moeder er bij hebben.
“Ik zeg da ’s avonds tegen ons Anna en die zegt: ik weet een heel goei te zitten. En zo is het balletje gaon rollen.”
Eind maart 1974 hertrouwt Wim met zijn huidige vrouw, Maria Dikmans, uit Molenschot.
Verzamelen
Naast het feit dat Wim paardenliefhebber was en boxers fokte, loopt vooral als een rode draad door zijn leven het verzamelen van alles en nog wat.
Wim zet daarvoor zijn eerste stappen als hij nog op school zit in Hoogstraten. “Toen stierf de Belgische koningin. We kregen allemaol un bidprentje. Ik vond da prentje wel leuk.
Van verschillende jongens op school kreeg ik toen ook andere prentjes, die ze van thuis meegebroocht hadden. Toen ik thuis kwam voor vakantie, had ik wel twee of drie honderd prentjes. Daor ben ik mee verder gegaon, samen mee Moeskops uit Turnhout. Na verloop van tijd hadden we zestigduzend prentjes. Overal vandaon. Uit Holland, Bels en Duitsland. Moeskops verkocht op un gegeven moment mèn part van de verzaomeling en daor heb ik toen van gebeurd. Spijt dat ze verkocht waren heb ik nooit gehad. Ik zeg altij mar zo, ik heb misschien veul dingen gedaon die nie goed waren en toch heb ik er gin spijt van!
Suikerzakskes heb ik ok mar zat. Zo’n honderdduzend denk ik. Allemaol gekregen en geruild mee aandere verzamelèèrs. Op maondag en donderdag komen Sjan van Rooy en Jan Martens en brengen dan wir zakskes mee. Op de mart kochten wij ok wel eens suikerzakskes. Er zijn ook mensen die zakskes veur ons meebrengen as ze op vakantie zijn gewiest.
De leste jaoren doe ik er nie veul mir aon. Mijn vrouw des te meer. Vruger was ik er iederen aovond mee bezig.
Sigarenbandjes heb ik ok wel feftig of zestigduzend over dertig, firtig jaor bijeen gespaord. Die hee nou onze Ruud mee.
Ik heb ook zo’n vier of vijfhonderd bijbels verzameld. Verschillende dan hè, buiten de dubbele. Die bijbels hee nou ons Magda.
Aon Arts in Baol heb ik de afbeeldingen van tussen de firtig en feftigduzend luciferdooskes meegegeven.
Aon de muur heb ik hier zeuvenduzendachthonderdtweeëntwintig speldjes hangen. Die kreeg de vruger bij ut boodschappen doen. Er zijn mar twee dezelfde bij!
Ik heb in de kaomer ook vierhonderd beeldjes staan die allemaol iets te betekenen hebben. Manneke Pies, de Pungelaar van Baol. In elk geval bildjes die allemaol iets betekenen veur un durp of stad. Nèje, gin heiligenbeeldjes.
Van de Broeders in Baol heb ik ooit een muntenverzameling voor twaolfhonderd gulden overgenomen. Toen vanzelfsprekend wir dur gedaon mee munten verzaomelen. Unne tijd terug heb ik alle munten verdeeld onder de kinderen. En tussen de vier en vijfhonderd echte levendige kikkers heb ik ok nog gehad. Die stopte ik in de vijver.
Ge ruilt in feite mee zo’n honderd man overal vandaon. Den ene spaort dit en den aandere det. Als ge iets dubbel het, dan ruilde da mee een van die mannen. Zo werkt da.”
Ik ben wel benieuwd wat er met de verzamelingen gebeurt als Wim er niet meer is.
“As ik dood ben hoop ik dè den container groot genoeg is om mun verzaomelingen dur in te kieperen! Da meen ik! Wa moet er aanders mee gebeuren? Er is gewoon gin plaots veur in huis. De kinderen? Waar motten die ut laoten? Die hebben allemaol kleindere huizen as ikke. Er is toch niemand die vier kaomers over hee. Da kan nie. Wie kan er nou toch vierhonderd bildjes plaotsen?
Onze Ruud hee wel zin in de suikerzakskes, mar die hee gin ruimte en gin tijd. Op de mart worden die zaskes heel soms verkocht voor dertig, firtig of fijftig cent per stuk. Ik denk da ge veur die suikerzakskes van men in den handel toch wel tienduzend gulden kwijt bent.”
Afscheid
Na een lange, gezellige buurt, wordt het tijd om af te ronden. Vergis u niet, Wim had nog veel meer te vertellen. Bijvoorbeeld over zijn rol bij de Ondergrondse tijdens de oorlog 1940-1945. Over zijn grote passie om tot op de dag van vandaag in de (moes)tuin en zijn werkplaats bezig te zijn. Hoe hij, als hij het in Baol te vertellen had, invulling zou geven om de overlast op allerlei gebied terug te dringen (Wim: “Er zou in Baol ginne hondestront mir op straot of op de stoep te vènen zijn!”).
Ik informeer naar zijn gezondheid.
“Gezondheid? Ik ben gezond ziek! Ik heb een nieuwe hartklep gehad. Deur mijn eigen schuld, door te roken, zijn mijn longen slecht. Ik heb unnen goeie dag en dan heb ik wir unne slechte dag.
Ik ben veul in den hof. Daor prul ik gère. As ik vrijen tijd heb zit ik veur het raom naor buiten te kijken.
Ik denk dat mijne tijd om is. Ik ben er nie blij mee, mar ook nie bang van. Iedere dag is veur men extra. Wè ik in mijn leven heb gedaon, daor heb ik gin spijt van gehad. Ik vind dat ik het behoorlijk heb gedaon.”
Waardering voor zijn vrouw steekt hij niet onder stoelen of banken.
“Zij wil gère wandelen. Zij wil gère fietsen. Mar ze blijft thuis veur men. Ze hoeft nie, mar ze doet ut toch mar. Ze goi wel alle weken twee, drie keer naor ons Fien die van de trap is gevallen. Ik vind da fijn da zij da doet. Heel fijn.”
Wim, namens alle leden van Heemkundekring Amalia van Solms danken wij jou hartelijk voor dit fijne, gezellige gesprek.
Wij hopen dat je nog lang in ons midden zult zijn. We wensen jou samen met je vrouw Maria nog een aantal fijne jaren toe.
Wim overleed op 7 januari 2010.