Aon de praot mee……..Wim Frijters
“Mun hobby’s zen op Nel passe, de zaak proper houwe en de pot koke”
André Moors
Wie is Wim Frijters
Wim Frijters wordt 86 jaar geleden geboren aan de Grens in Baarle-Nassau. Om exact te zijn op 25 februari 1922. Wim is nu dus 86 jaar.
Wim was een groot gedeelte van zijn leven vrijgezel. Sinds 2004 woont hij samen met Nelly van Bragt, op 20 mei 1926 geboren in Tilburg. Met Nelly en haar overleden man Ad, was Wim vele jaren bevriend.
Al heel zijn leven woont Wim in het buurtschap dat hem lief is, de Grens. In en aan het huis op de hoek van de weg naar het voormalige klooster van de Paters van de H. Geest, dus een paar honderd meter voor de officiële grensovergang met België, woonde en werkte Wim. Hij was er caféhouder en had er een goedlopend benzinestation.
Over dat buurtschap, zijn toenmalig café en benzinestation, de oorlogsjaren en zijn hulp toen aan gevluchte landgenoten, zijn vriendschap met een Engelse parachutist en een beetje smokkelen, praat Wim graag.
De vader van Wim, Willem, wordt geboren op 7 juni 1870 in Baarle-Nassau. Hij overlijdt op 3 juni 1965 in Baarle-Nassau.
Wim’s vader was getrouwd met Maria Elisabeth Dickens, geboren op 16 augustus 1868 te Baarle-Hertog. Uit dat huwelijk worden 5 kinderen geboren, 3 meisjes en 2 jongens. Al op jonge leeftijd komt Maria Dickens echter te overlijden. Ze is dan slechts 33 jaar.
Vader Willem hertrouwt op 19 september 1905 in Baarle-Hertog met Maria Olieslagers, geboren op 22 november 1879 te Baarle-Nassau. Uit dit huwelijk worden niet minder dan 10 kinderen geboren, 2 meisjes en 8 jongens. Wim komt als laatste ter wereld en is dus de jongste van de in totaal 15 kinderen van vader Willem.
Wim’s jongste jeugdherinneringen
“Onze pa was boswachter op het herengoed van Louis Lysen van Antwerpen. Dè herengoed liep tot Baol toe. Ons moeder dee ut café. Zij werkte ook op de boerderij.”
Volgens hem zat er tussen al zijn broers en zussen een leeftijdsverschil van ongeveer twee jaar. De vijf kinderen uit het eerste huwelijk van vader, hebben nooit samen met Wim in huis gewoond. Die waren een stuk ouder.
Wim: “Onze pa en ons moeder sliepe hier beneeë. De meskes sliepe op de opkaomer. Onze Cor en ikke sliepe tot unne bepaolde leeftijd bij de meskes op de kaomer. Mun aandere bruurs sliepe mee zun zesse op één kaomer, mee zun tweeë in één bed. Laoter gebeurde ut wel eens da ge wakker wiert en dan laag er wir iemand aanders bij. Dè was dan unne kameraod van de ene of den aandere. De deur stond zo gezee bij ons altij ope. Via de stal kwaame ze binnen. Er kos veul bij ons.”
Naar school
Wim gaat in Weelde Statie, dus net over de grens aan Belgische zijde, voor het eerst naar school.
Wim: “Da was de bewaorschool zo gezee. In de winter, as de sneeuw soms unne meter hoog laag, maokte alle bure ut zandpad naor de school en de kerk helemaol schoon en dan kosse wij er deur. De sneeuw laag dan zo hoog, da wij er nie over henne kosse kijke. Elke dag nam ik un kanneke melk mee veur de meese waor ik langs kwaam. Op ut lest van de week kreeg ik dan un dubbeltje van die meese.
Toen ik op de laogere school zaat, brocht ik bij jullie moeder ok wel eens melk. Die wonde hier un stukske wijer. Jullie pa en moeder hebbe irst gewond in de Zeuven Huis, laoter in un huis van Suske Verhaaien.
Ik heb op de bewaorschool in Weelde Statie gezete tot ik zeuven was. Toen ging ik naor de laogere school hier aon de Zeuvenhuizenbaon. Op den hoek zo gezee, aon deze kaant van de Zeuven Huizen. Oudenhuijzen was er mister. Unne strenge, mar wel unne goeie. Wij zate mee un man of tien, veftien of twintig in de klas. En da was héél de school! Jongens en meskes zate dur mekaor. Juffrouw Anna Denis hielp daor mee.
Kattekwaod op school dee ik nie veul. Ik weet nog wel dè ene achter men zachtjes zee, toen de mister iets hai uitgelegd, “da wit ons kat ok wel”. Mar Oudenhuijzen docht dè ik da gezee hai. Ik mos toen veur in de klas veur straf unne hele tijd op men knieë gaon zitten.
Ik was unne redelijke leerling. Rekene ging goed, mar schrijve was ik ginnen held in.
Iedere dag mos ik ’s mèrgens naor de kerk. Hier aachter bij de paoters. Ik diende daor dan de mies, rap naor huis want ik mos om nege ure op school zen.
Irst ginge wij altij te voet. Laoter han munne maot en ik net zo lang geprutst, da we zelf unne fiets gemaokt han. Ik kreeg daorveur materiaol van paoter overste Munck. Ik fietste dan hier over de kaaiweg, mee kenderkoppe, naor school. Ik hai wel gin fietsplaotje, mar de politie keek toen nie zo nauw. Ze kenden oe wel. We han ut goed thuis. Han goed te ete. Op tijd un vèrke in de pan.”
Drukke benzinepomp
“Toen ik tien was, is hier in 1932 de benzienpomp gekome. Daor han wij heel veul klaante mee. De benzinemaatschappij hitte Standaard. Laoter is dè Esso geworre. De benzine kostte toen elf centen. De super zaat in busse van tien lieter en was ietske duurder. In dieë tijd kwame er veul groentenwagens van ut Westlaand die naor Luik en die kaante reeë en die mosse hier dur papiere inklaore. Ze deeë hier dan dur tank van vijfendertig liter vol. As ze ’s nachts terugkwame, belde ze aon, tankte wir en dronke in ut café un kop koffie.
En druk dat ut soms was! Ut gebeurde da de groentenwaogens tot aon de Zeuven Huizen opgesteld stonde om in te klaore. We hebbe altij un goei pomp gehad. Per liter verdiende we twee cent. In den oorlog was ut gedaon. Nao den oorlog kwaam BP om de zaok wir op te bouwe. Toen ut fietspad hier aongelee is, zen we gestopt mee de benzinepomp.”
Als Wim de lagere school verlaat, gaat hij werken bij drukkerij van Mierlo Proost, daar waar nu de markthal is.
Wim: “Ik heb daor un jaor of vier gewerkt. Toen da failliet ging, ben ik thuis gebleve om te werke. We han un stuk of tien koei en un stuk of zes vèrkes. Toen ik un jaor of zestien was, mos ik leren om de koei te melke. Toen ik da kos, kreeg ik un nieuw fiets.”
Wim als cafébaas
“Mun zuster Wies hielp al langer mee in ut café. Mar toen ik achttien was, mocht ik ok veurtaon in ut café kome en hielp ik ok veurt mee. In ut begin hitte ut café Venhoef. Laoter noemde ze ut Uitspanning. Toen we gebombardeerd zen en ut café wir was opgebouwd, hitte ut veurtaon Buitenlust.
We han mistal fleskes bier. Drie Hoefijzers, Dommelsch en Amstel mar ok Belze biere. We han ok un volledige vergunning, mochte dus ok borrels schenke. We waren iederen dag open. ‘s Mèrgens, as we wakker wiere, ging de café al open. Ik weet nog da we in de winter ’s avonds om tien ure mossen sluite. Laoter wier da elf ure. In de zomer mocht te un half uur langer open zen. Er zaat altij volk. Van de Grens mar ok van wijer vandaon.
Mun zuster Wies en ik, hebbe ut café op unne moment gekocht van onze pa. Da was nao den oorlog.”
Ik vraag aan Wim of klanten wel eens lastig waren. “Wa is lastig. As ze te veul zeverde, dan liet ik ze mar zevere, gaf ze gelijk en dan hielde ze vanzelf op. Mar as zo iemand lastig bleef, vriend of vijand, dan zette ik hum buite. Dan pakte ik hum bij kop en kont en dan was ut gebeurd. En dan zeeë ze, ik kom hier nooit mir binne. Mar ‘s anderendaags zaten ze wir as irste binne. Er is er mar ene gewiest die men op munne kop sloeg toen ik hum buite zette. Mar da heet ie gewete. Ik heb hum gepakt en ik heb hum daor eens flink mee zun geziecht langs den boom afgerosse en toen wies ie ut!
Er kwame ok meskes in ut café. Schone, knappe meskes en minder knappe. Ik heb er nooit iets mee gewild. Daor docht te in dieë tijd nie aon. Ik hai trouwens ok ginne tijd.
Ik stop mee ut café ruim dertig jaor terug as ons Wies overlijdt. Ut wier toen alllemaol te veul, ut café houwe, de benzinepomp bediene en werke op de boerderij.”
Vrijetijdsbesteding door de toenmalige jongeren van de Grens
In zijn jonge jaren ging Wim niet veel uit, zo blijkt.
“Da wier bekaanst nie gedaon. Daor hadde ginne tijd veur! Dar docht te nog nie aon! Verkering heb ik nooit gehad.”
Nel interrumpeert hem: “Hij hee altij op men gewacht!”
Wim vervolgt zijn verhaal: “Wij waren allemaol mee kameraoie onder mekaor, uit en ame. We ginge wel eens op de fiets naor Baol. Links en rechts zo eens in de winkels kijke. Bij Emma Loots en zo.
In de zomer ginge wij vogeltjes en konijntjes zuke. De bosse in. Wa we ok wel eens deeë, was un portemonnee mee un touwke er aon op de weg legge. As ze hum dan wilde opraope, trokke we aon ut touwke. En wa we ok wel us din was unne Belze centiem goed oppoetse tot ie goed glom in de zon en die dan op un paoltje spijkere. Veurbijgangers vloge er dan op af en kosse hum er nie af krijge.
En as ut donker was schene we wel eens mee un groot pilliecht in ut geziecht van fietsers, zoda ze ons nie zage. Dan hielde we die fietsers aon, deeë ons veur as politie en vroege dan om de papiere. Zo hielden wij ons bezig.
Ik ben een tijdje naor Baol gefietst mar hai toen nog gin fietsplaotje. We waren mee zun vijve. Ik was un jaor of vijftien, zestien. We wiese dè unne nieuwe commies ons zou controlere. Mar we han tegen mekaor gezee, nie stoppe, deurrije! Efkes laoter komt ie recht veur mun fiets gespronge. Ik rem nog wel mar da remblokske vliegt er af. Hij de sloot in en ik ok. Daor laag ie te kijke. Ik denk det ik hum goed geraokt hai. Wij wir vlug weg, mar hij kwaam ons nie mir achternao.”
Oorlogsjaren
Als de oorlog op 10 mei 1940 uitbreekt, hangt volgens Wim, als de familie ’s morgens opstaat, de lucht vol met vliegtuigen. Toen de radio was aangezet wisten ze dat de oorlog was begonnen.
Wim: “We hoorde al de irste klappe. Den elfde maai kwamen de Fraansen hier aon.
Die han ut over Bar le Duc. Die han alleen mitrailleurs bij en stonde op Duitse vliegtuige te schiete. De kruise op die vliegtuige ware goed te zien. Den twaolfde maai zen we thuis unne schuilkelder gaon maoke want ut was, dochten wij, allemaol nie just. Op feftig meter van ut huis onder unne appelboom. Un groot gat gemaokt en daor wè bilze mee unne hoop grond er op. Mee un man of zeuve, aacht zaten wij er in. We hoorde veul klappe. Bij en in de buurt van ons huis ware, bleek laoter, zestien bomme afgegaon.
Op un gegeven moment, wij de schuilkelder uit. We lope naor ut huis en zien ginne schoorsteen. Mar ut was nog veul erger, ut huis en un stuk van de schuur ware weg. In de schuur stonde twee kalfkes en wij dochte, die kalfkes zijn dood. Er wier nie mir naor omgekeke. Om un uur of vier krege die twee kalfkes honger en toen hoorde wij ze roepe. Ze mankeerde niks. Gelukkig kosse wij al gauw intrekke in un leegstaond huis van de Spoorwege. Nao un paor jaor, toen ut huis wir was opgeknapt, kosse we hier terug naor toe.”
Regelmatig hoorde Wim vliegende bommen overkomen. Als zo’n bom niet meer bromde, moest je volgens hem weg zien te komen. Vooral ’s nachts gooiden geallieerde vliegtuigen nog al eens pamfletten uit. Wim heeft er een aantal opgeraapt en altijd bewaard. Die schenkt hij tijdens het gesprek aan de Heemkundekring.
Wim moest eigenlijk naar Duitsland om daar te gaan werken. Hij was echter ondergedoken, maar op een gegeven moment dreigde het toch fout te gaan.
“Ferdinandje, unne Duits, dè was un rot ventje. Op unne dag stond ie bij ons ineens op de werft en zee tegen men: Ausweis! Mar ik hai die gin. Ikke naor binne. Mun bruur hai wel un ausweis, die was bij de bosbrandweer. Toen pèrde ik er tusse uit en ging mun bruur mee zijne ausweis naor Ferdinandje. Hij had er gin erg in dè ik dè nie was. En zo hai ik veul geluk.”
Interessant is ook dat Wim weet te melden dat generaal Maczek een nacht bij hen heeft geslapen.
“Tegen het einde van de oorlog hebbe we nog een hele tijd in de schuilkelder gezete. Toen kwamen de Polen en zochte in en rond het huis naar mijne. Een half uur later kwaam dieë waoge mee un vlaggeske er op en daor zaat Maczek in. Hij hee hier toen ene naacht geslaope. We han er eigenlijk gin erg in, want hij was ok mar unne gewone mees. Wel gek, hij zaat hier en de Duitsers zate just aachter ut kloster.”
Wim heeft in de oorlogsjaren ook nog geholpen bij het over de grens brengen van Joden.
Wim: “Die kwame uit Holland mee de dienstbus hier, stapten uit en dan zaag de wel det er iets mee was. Ze ware op de vlucht. Ik heb er un stuk of tien, veftien geholpe de grens over te steke as ik docht det de kust veilig was. Un paor jaor terug is zonne Jood die ik geholpe hai, nog hier gewiest. Hij vroeg, ken de men nog? Ik zeg, ikke nie. Toen stelde ie zun eigen veur. Un tedje laoter is ie mee zun gezin nog eens hier gewiest. Hij wou ze de grens loate zien waor ik hum overgebrocht hai. Ik ben toen mee gewiest en hij was toen heel blij det ie alles nog eens hai kunne laote zien aon zun familie.
Uit dankbaarheid voor de gebode hulp hee toen unne Jood in Israël veur men nog unne vredesboom geplant in ut vredeswoud in Israël.”
Aan de oorlogsjaren heeft Wim nog een Engelse vriend overgehouden. Het is Fred White uit Rose Hill in Oxford. In de oorlog was Fred White ongeveer een half jaar bij Wim in huis ingekwartierd.
Het was volgens Wim een heel aardige man. “Echt contact hai ik toen nie mee hum. Ik kon gin Engels. Ik zee nie veul meer as yes en no. Rond 1985 komt hier iemand uit Breda mee un foto van Fred en vraogt men: ken jij die man? Ik zeg, die ken ik, da is Fred White. Dieë Bredase werkte toen in Engeland bij Rolls Royce en daar werkte Fred ok. Nel hee toen un briefke geschreve waorin stond det ie mar eens mos aonkome as ie in Hollaand zou komen. En ja hoor, drie daoge laoter staot ie hier veur de deur! Hij vloog men om munne nek, zun traone liepen over zun wange. Dezelfde aovond mos ie wir terug. Daornao is ie nog verschaaiene keren teruggekome. Nel en ik zen ondertusse ok unne keer of drie, vier daor gewiest. Het is altijd vriendschap gebleve. Elke virtien daoge belt ie of schrijft ie.”
Wim leert Nel kennen
Zoals eerder vermeld, Wim heeft nooit verkering of een relatie gehad. Was er ook niet op uit. Zo’n 35 jaar geleden, komt Wim regelmatig in de Pacific. Drinkt er een pilsje. Daar ontmoet hij voor het eerst Nelly van Bragt en haar man. Ook die komen in die tijd voor de gezelligheid wel eens bij de Pacific. Maar eerst tankten zij altijd bij Wim.
Wim: “Op zonne zondagaovond hielp mijn bruur wel eens in ut café en dan kos ik naor de Pacific gaon. Op unne zondagaovond stonden Nel en heure man daor mee unne kapotte auto en toen zee ik, ik zal jullie mee de menne naar huis brenge. Zo is de vriendschap ontstaon.”
Nel vult aan: “Wim is later ook naar Tilburg gekomen. Daar gingen we wel eens met zun viere uit: mijne man die bij de Amrobank werkte, een vrouwelijke collega van hem, ze heette Annie, Wim en ik. Mijne man en ik dochte wel eens, die twee komen nog wel eens bij elkaar. Want zij wou allemaal mar mee Wim mee. Ze hee genoeg gedaan om hem te vangen! Mar Wim hai gin zin in heur.”
Wim: “Ik ging gère mee menne auto naor Tilburg om aoto te rije. Ik hai pas mun rijbewijs en wilde gère ervaoring opdoen. Daor was ut men om te doen.”
Nel: “Menne man zee toen altij, Wim, als ik dood ben dan zorgde gij veur mijn vrouw. Ik zee toen tegen menne man, da maok ik zelf wel uit. Gij moet nie veur men gaan regelen als ik alleen ben. In 1976 op twidde Kerstdag, ’s avonds, voelt mijne man zich niet lekker en overlijdt heel plotseling. Wim is dan nog maar net naar huis vertrokken. Als hij later hoort van het overlijden, kan hij het bijna niet geloven. In het begin komt Wim weinig naar Tilburg. Hij vindt het moeilijk om naar een vrouw te gaan die alleen is.
Maar uiteindelijk is de vriendschap toch verder gegroeid. Sinds ongeveer tien jaar is er sprake van hechte vriendschap en sinds 2004 wonen we officieel samen.”
Wim: “Het goi heel goed saome. Nao zo lang vrijgezel gewiest te zijn, veuruit, den hemel is opengegaon! Mar ik heb wel tegen heur gezee, ge wit, ik heb twee bedde mee wieltjes die tege mekaor staon. As ge te veul moppert, dan rij ik da bed naor buite en hang ut aon de irste den beste auto die langs komt en dan gaode gij mee bed en al terug naor Tilburg!”
Nel: “Ik heb nog nooit gezien dè hij kwaod is.”
De Grens, in alle opzichten een bijzonder buurtschap
Wim woont heel zijn leven met veel plezier aan de Grens. Wil er beslist ook niet weg. Toch is het buurtschap volgens Wim in de loop van de jaren veel veranderd.
“Toen kende er alleman. Iedereen hielp elkaor en stond veur mekaor klaor. Meese van vruger die hier nog wone, kunde op de vingers van één haand telle. Ik heb al dikwijls gezee, hier aon de overkaant, waor al die nieuwe huize staon, zou de ut houtgewas van vruger wir helemaol terug moete kunne laote kome. Vruger kwame hier drie bakkers. Bakker Flaes, bakker Gulickx en Remijssen.
Iedereen was bij de buurtvereniging Grens Vooruit. Sinds dat er zoveul gebouwd is en zoveul vremde zen kome wone, is het helemaol over.”
Buurtschap de Grens was ook de plaats waar veel te doen was. Zo was er een groot treinstation, een grote schoenfabriek met de naam Lugano en Handelshuis St. Antonius. Het Handelshuis vertrekt er overigens binnenkort. Er was een heel goede voetbalclub met de naam ‘Grensche V.V”, er werd illegaal gegokt, veel gesmokkeld en Sooi van den Eynde zorgde voor groot nieuws in zijn grensconflict met de overheid.
Van het grensstation kan Wim zich eigenlijk alleen nog maar herinneren dat dat is gesloopt.
Wel weet hij nog veel van het casino. “As ut er nie druk was, mochte wij van eigenaar Herman Bernard wel eens speule aan de speultaofel. Bernard was wel unne heel aardige man. Kwam ok bij ons in ut café. Hij kos mee alleman om. Was veur iedereen ut zelfde.
Af en toe kwaam de politie bij ut casino. Mar ut was moeilijk: was ut Hollands of Bels? Da wieste ze toen nog nie. Mar deur Sooi van den Eynde is da allemaol duidelijk geworre. Sooij wonde hier net over de grens, schuins tegenover de kerk. Hij hee in dieë conflicttijd hier aon de weg nog un aontal bome omgedaon. Da kwaam op de televisie en de kraante stonden er vol van.”
Ook Wim voetbalde vanaf zijn 16e tot aan de oorlog bij de ‘Grensche Voetbalvereniging’. Het voetbalveld lag achter het huis van Wim. Bij de club speelde ook Onzia, een weesjongen, die, als hij nu nog jong zou zijn, volgens Wim beter geweest zou zijn dan Cruijff.
In het seizoen 1937/1938 werd de Grensche voetbalvereniging kampioen bij de ‘hoogere klassen van de Vlaamsche Voetbalbond Gouw Antwerpen’. Vol trots laat Wim mij de ingelijste oorkonde zien. Ook die schenkt hij ter plekke aan onze vereniging. Bedankt Wim!
Als ik aan Wim vraag of hij gesmokkeld heeft zegt hij: “Nee, nooit!” Maar hij zegt dat met zo’n grote grijns op zijn gezicht!
Wim: “Ja natuurlijk, waarom ok nie! Ik smokkelde botter kort nao den oorlog, hier binnendeur de grens over. Tien kilo veur op oewe buik en tien kilo achter op oewe rug, in twee zakke. Of de kust veilig was, wies te nie. Dè moes te mar afwochte. Ik heb nog eens vier daoge in Ulecoten in de bajes gezete. Ik was toen verraoje.”
Hobby’s
Gevraagd naar zijn hedendaagse hobby’s denkt Wim even na en zegt dan: “Mun hobby’s zen op Nel passe, de zaak proper houwe, de kiepen voeiere, wa televisie kijke en de pot koke. Elken dag. Ik zal jou gauw vertelle hoe dè da zit. Wij ware vruger thuis mee veule. Ons moeder stond veul in ut café, hai dan wel ete klaorgemaokt, mar we mosse mar zelf zien det ut op taofel kwaam. Daor is ut mee begonne. As ik iets te lang bij Nelle zit, dan brandt er wel eens iets aon. Mar ze maag nie klaoge, denk!”
Slot
Wim is er van overtuigd in de hemel te komen. “Er dwars deurhenne! Boven op het dak. Waorom? Ik heb nog nooit iemand kwaod gedaon, altij goed opgepast.
Elke zaoterdagaovond goi ik naor de kerk hier op Bels.”
Over Baol heeft Wim een uitgesproken mening: “Ze zen ut nog lelijker aon ut maoke as ut al was mee heel dieë hoogbouw. Kek mar naor Rijsbosch waor nou die appartemente zen. Daor was ut vruger veul schoonder mee die pèrde er veur. Mar ja. Daor hebbe wij toch niks aon te zegge.”
Wim, het was een groot genoegen om met jou te kletsen. Namens alle leden van onze Heemkundekring wensen wij jou, samen met Nel, nog heel veel fijne jaren. Leuk dat jullie nu ook lid zijn geworden van onze vereniging. En nogmaals bedankt voor de spullen die wij van je kregen. We zullen er zuinig op zijn.
Het gaat jullie goed!
Wim overleed op 23 september 2010.