Afgelopen zondag, 11 september 2011, wandelden ruim 20 geïnteresseerden in het kader van Open Monumentendag in Castelré bij de “belgen in Nederland”. Herman Janssen van Heemkundekring Amalia van Solms leidde de deelnemers samen met Antoon van Tuijl door Castelré op zoek naar herinneringen aan conflicten door de eeuwen heen.
We werden welkom geheten bij de Castelhoeve waar uitleg werd gegeven over de ligging van Castelré in de punt van de “laars” van Baarle-Nassau. De plaatselijke bewoners zijn de enige Nederlanders die kunnen spreken over de Belgen als hun noorderburen.
Ook enkele belangstellende ganzen zaten in het ontvangstcomité.
Het dorp of gehucht bestaat uit meerdere nederzettingen in een krans rondom een open beemdengebied. Diverse nederzettingen: Groeske, Hooiberg, Schootsenhoek en Schrans werden tijdens de wandeling bezocht. Door de eeuwen heen behoorde Castelré weliswaar tot het gebied dat in 1648 officieel tot de Nederlanden hoorde, maar de inwoners waren parochianen van Minderhout en ook voor het onderwijs ging men naar het nabij gelegen Minderhout en niet naar Baarle-Nassau, dat 13 kilometer verwijderd is. Dat heeft meerdere keren in de geschiedenis tot conflicten.
De eerste halte was bij het herdenkingsmonument van de Eerste Wereldoorlog. Toen Minderhout niet bereikt kon worden omdat België bezet was door de Duitsers. Dit heeft er toe geleid, dat er een noodkerk en tevens een schooltje werden gebouwd in Castelré. Op de plaats waar destijds het altaar stond staat nu het monument. De beelden, die erin staan komen nog uit de noodkerk.
De tweede halte was bij het voormalige café “De Hooiberg” in een hoekhuis dat dateerd van ongeveer 1890. Het café werd in de periode van 1914 tot 1915, voordat de noodkerk en school er waren, gebruikt als kerk en school. Dat moet wel krap zijn geweest!
Vervolgens voerde de wandeling naar het volgende conflict: de Tweede Wereldoorlog in de vorm van het monument voor Bill Kirlin aan de Hoogstratensebaan. Omdat het gevaarlijk wandelen langs de drukke Hoogstratensebaan werd de toelichting gegeven op het erf van bewoners vlak bij het kruispunt in Castelré.Op 18 september 1944 werd terplekke door het Amerikaanse bevoorradingsvliegtuig “Baggy Maggy” een noodlanding gemaakt, waarbij de radio operator Bill Kirlin om het leven kwam. Nog steeds wordt de nagedachtenis aan deze oorlogsheld levend gehouden door de bloemen bij door het monument.
Na de wereldconflicten van de Eerste en Tweede Wereldoorlog was de Frans-Duitse oorlog het volgende conflict. In 1870 toen Parijs werd bezet door de Duitsers werd vanuit Parijs met luchtballons post verstuurd. De ballon Archimedes landde in 1870 op de Schootsenhoek in Castelré. Op die plek is staat momenteel een monument vervaardigd door Stan Grooten als aandenken aan de eerste luchtpost.
Nog op de Schootsenhoek werd een stilgestaan bij de voormalige woning van juffrouw Louise Koninckx. Zij heeft bij gebrek aan een gediplomeerde onderwijs kracht op verzoek van pastoor Leon Baes als eenvoudige boerendochter de kinderen de eerste stappen van het lezen, schrijven en rekenen bijgebracht.
Honderd meter achter de Hollandse loop (bij de eerste bomen en struiken) stond de dodendraad in de Eerste Wereldoorlog.
Vervolgens leidde de wandeling naar Lage Beemden nabij de Hollandse loop, waar zich op 9 oktober 1916 een dramatische gebeurtenis heeft voorgedaan De zusters Sjoke en Toke Verheijen kwamen terplekke door de elektrische draad om het leven. De zusters woonden gescheiden van elkaar elk aan een andere zijde van de draad, waarop 2000 volt stond. Zij ontmoetten elkaar regelmatig bij de draad en konden zo elkaar zien en spreken en spullen over weer over de draad gooien. Aangezien er in Castlré geen klompenmaker woonde had Sjoke een pak klompen meegenomen. Zij gooide vanuit de Belgische zijde naar Nederlandse klompen, waarvan er één op de draad kwam en er vlak achter op de grond viel. Zij wilde de klomp oprapen raakte draad en werd geëlektrocuteerd. Haar zus Tokje snelde haar te hulp en duwde haar hoofd naar achter, wat haar ook fataal werd. Men kende het fenomeen elektriciteit nog niet en dus ook niet gevaren ervan.
Een plaats die doet herinneren aan het oudste conflict is bij een boerderij op Schrans. Het leidt terug naar de tachtigjarige oorlog. Castelré ligt vlak bij het kasteel van Hoogstraten. Het heeft wellicht ook zijn naam te danken aan het kasteel (Castel – Kasteel). Dat betekende echter wel dat in die omgeving in de loop der eeuwen en zeker ook in de tachtig jarige oorlog legers het kasteel wilden innemen. Tegelijkertijd trokken die legers plunderend rond. De inwoners zochten dan hun toevlucht in een schans. Een schrans of een schans was een versterking in een moerassig gebied en bestond uit een ringgracht en een met takkenbossen beplantte wal. De schans evolueerde tot een versterkte boerderij.
Ook werd een bezoek gebracht aan het oudste gedateerd huis van Baarle-Nassau (1634) op Groeske 8. De bewoonster toonde de inpandige bakoven en de waterput in de kelder. Dit is erg uitzonderlijk, want wegens het brandgevaar werden bakovens over het algemeen uitenshuis geplaatst. Ook de waterputten stonden op het erf en niet in huis. Dus in dit huis kon men langere tijd verblijven doordat men daar water brood voorhanden had. De eigenares vertelde dat er sterke aanwijzigen zijn, dat de beroemde filosoof Descarte in een kamer boven de oven een tijd heeft doorgebracht.
Een blik op de bakoven in het huis op Groeske nummer 8, waar boven Descartes verbleven zou hebben.
De wandeling leidde vervolgens langs het huis waar pastoor Leon Baes tijdens de Eerste Wereld onderdak heeft gevonden. Hij bleef in dienst van het Belgische leger, ook toen hij tot pastoor van Castelré was benoemd en werd verdacht van spionage activiteiten.
Het laatste deel van de wandeling liep door het beekdal van het Merkske en bracht de wandelaars het ene mooie panorama en doorkijkje na het andere. De Nederlandse overheid wees in de jaren tachtig van de vorige eeuw grote delen van het stroomgebied van Mark en Merkske aan als EHS-gebied (Ecologische Hoofd Structuur) en als gebied om de waterhuishouding te regelen. Dat veroorzaakte grote zorgen bij de boeren van Castelré. Blijft er genoeg landbouwgrond over voor de vijftien Castelse boeren? De Landinrichting heeft er een zware dobber aan gehad. Door goed overleg en een boerderijverplaatsing zijn alle doelstellingen naar tevredenheid gehaald. Agrarische landerijen en natuurgebieden werden buren zonder elkaar te hinderen. Zo kun je conflicten ook oplossen. Het is dus niet alleen oorlog en geweld in Castelré.
In het beekdal werd nog stilgestaan bij een schutterspuntje uit de tweede wereldoorlog.
Moe maar voldaan werd er genoten van de koffie die werd geschonken in de schuur van de familie Hurks. Els Janssen en Ria Laurissen hebben daar erg lang gewacht met heerlijke koffie, omdat de wandeling langer duurde dan gepland. Maar de koffie was heerlijk, dat bleek ook wel doordat iedereen wel een tweede bakske lustte. Dus dankjewel Els en Ria. Een zeldzaam interessante en prachtge natuurwandeling met dank aan Herman Janssen en Antoon van Tuiijl.
Hierna nog enkele kiekjes van de prachtige natuur in het beekdal.
Het Merkske met kleine "drempels" erin, waardoor de vis verder stroomopwaards kan zwemmen.
Prachtige wandelpaden door de weiden in het halfopen landschap.
Het was zo af en toe wel een "nattetuur’.
Prachtig toch?
Het was interessant en fantastisch mooi!