Aon de praot mee……. Piet van Gestel
“Ik zie niks, ok nie as ik naor de zon kijk, het is altij hartstikke donker”
Dré Moors
Baarle-Nassau, 25 januari 2004
Wie is Piet van Gestel
De meeste mensen in Baarle die Piet kennen, weten dat hij blind is. “Hartstikke blind” om met de woorden van Piet te spreken.
Piet is nu 68 jaar. Hij is geen blindgeborene, maar is op zijn vijftigste blind geworden.
Hij werd op 7 december 1935 geboren in Baarle-Nassau aan de Bredaseweg, daar waar Harry de Bruijn heeft gewoond. Later heeft hij langere tijd gewoond in de Kerkstraat, tegenover de winkel van Leo v.d. Broek. Vader van Gestel was een echte Baarlenaar. De moeder van Piet kwam uit Limburg, uit het dorp Nieuwenhagen in de mijnstreek.
Hij had één broer en drie zussen. Zijn broer is overleden. Twee van zijn zussen wonen in Merksplas en een zus in Bergen op Zoom. Piet is nooit getrouwd geweest.
“Ik hou wel van vrouwen mar allez, het is er nooit van gekomen om te trouwen.” Al vele jaren woont hij zelfstandig in een woning aan de Hoogbraak.
Zo ongeveer tot het moment dat Piet blind werd, werkte hij bij een aantal bedrijven in en buiten Baarle. In Baarle bij de sigarenmakerij in de Roosakkerstraat. Buiten Baarle bij fietsenmaker Jan Mathijssen en de Centrale Stanzerij in Aphen. Daarna o.a. in Breda bij de Etna.
Al vele jaren is Piet lid van onze Heemkundekring.
Piet wou gin pastoor worden, mar ging er toch voor leren
In de Stationsstraat ging Piet naar de lagere school. Piet: “Ik dee alle vakken gère, behalve rekenen. Ik ben nie zo wiskundig. Taol ging goed, mar rekenen.. Hou op jong! Kattekwaod heb ik ok wel uitgehaold. Wie dee de nie jong. Ik heb wel ut een en aander uitgefreten.
Ondanks dè, pastoor Vekemans wou mar hebben det ik pastoor wier. Hij bleef mar mauwen, ok bij ons thuis. Thuis wouwen ze ut nie. Alle daogen kwaam de pastoor zeveren. Ja manneke, gij kunt goed leren. Op den duur ben ik toch mar wegggegaon om veur pastoor te leren. Ik was twaolf, wè kunde nou toch op dieën leeftijd zelf beslissen.
Alles bij mekaor heb ik in Tilburg twee jaor veur pastoor geleerd. Dè was in Tilburg bij ut Vredesplein geloof ik. Ut was er heel streng. Mar ut was nie wet ik eigenlijk van plan was. Mar ja, ik hai mun eigen deur Vekemans om laoten lullen. Op unne gegeven moment, ongeveer nao twee jaor, hai ik ut wel bekeken en ben ik gestopt. Ik was het kotsbeu.
Toen ik thuis kwaam zee onze pa, as ge dan gin pastoor wil worden, dan gaode mar werken. En zo is het gekomen.”
Piet z’n jonge jaren
Heel veel kan hij er zich niet meer van herinneren. Zoals hij zelf zegt, heeft hij in die tijd niks bijzonders gedaan of meegemaakt. Als soldaat was Piet gelegerd in Venlo en Grave. “Ik was bij de stoottroepen. Gère dee ik het nie. Mar dè wier nie gevraogd. Ik heb ok wel verscheiene meskes gehad. Het langst wè ik gevreeën heb is zeuven jaor. Jè, ik hou wel van vrouwen. Ik heb trouwens ok wel eens un meske gehad waor ik nie thuis mocht komen. Ik zee, nou wil ik onderhaand keis of vies. Nou, ut wier dus niks. Getrouwd ben ik dus nooit. Ik heb altij men eigen gedaon. Gin vrouw gemiest. Lek ut nou ies nou ik blind ben was ut misschien wel makkelijk gewiest. God wie wit, er kan er altij nog ergens ene in den oven zitten, dè wit te nooit!
Zoas gezee heb ik veul jaoren as arbeider gewerkt. Vlak veur ik blind wier, was ik werkeloos. Toen viel het men op det ik slechter begos te zien”, aldus Piet.
Piet wordt blind
Rond het vijftigste levensjaar begint Piet steeds slechter te zien.
Piet: “Het begos mee de krant lezen dat ik merkte dat er iets nie goed zaat. Ineens viel dan alles weg. Ik knipperde dan mee men ogen en dan kos ik wir zien en verder gaon mee de kraant te lezen. In de loop van ongeveer drie jaor wier ut ziecht stillekes slechter. Ik ben in dieën tijd dikwijls bij den oogarts in Breda gewiest. Op unne gegeven moment zeet ie dè klopt hier allemaol nie. Er is iets, mar mee mijn apparaten kom ik nie verder. Je moet maar eens naar de neuroloog gaan.
Zo is het balleke gaon rollen. In Tilburg ben ik onderzocht deur de neuroloog. Er kwaam uit det ik un groot gezwel hai boven op de centrale oogzenuw. Daor kwaam ok de koppent vandaon die ik al lang hai. Ik mos geopereerd worden. Dè duurde de hele dag. Om 11 uur ’s avonds kwam ik bij. Goed ziek. Mar nog erger, ik zag niks mir. Volgens den dokter was ik tijdens de operatie blind geworden. En hij kleedde ut heel veurzichtig in dè ik nooit mir zou kunnen zien. Volgens den dokter had ik een hersenbloeding kunnen krijgen as er nie was ingegrepen. Mar ja, beter blind dan dood docht ik toen.
Vanuit Tilburg wier ik overgebrocht naor ut ziekenhuis in Breda. Daor heb ik nog drie maonden gelegen. Toen ik uit ut ziekenhuis mocht, ben ik wir naor school gegaon. Mar deze keer wel un heel bijzondere school, het blindeninstituut bij Apeldoorn.”
De blindenschool
Alles bij elkaar is Piet acht maanden op het blindeninstituut Loo Erf bij Apeldoorn geweest. Daar moest hij leren om zelfstandig te kunnen gaan wonen. Maar ook om zelf een potje te koken, af te wassen, de was te doen enz. Sommige dingen moest hij daar individueel leren. Andere dingen in een groepje van zo’n vijf blinden.
“Braille lezen ging eigenlijk bij mij nie mir. Dè komt omda ik vruger veul rauw werk heb gedaon. Veul mee ijzer gewerkt. Ik had daordeur te rauwe vingers. En bovendien ben ik unne vinger kwijt. Ik had het daor nie makkelijk. Ik heb het er moeilijk gehad. Op unne gegeven moment god verdoeme, ik kos ut nie mir aon. Ik schaai er uit zee ik tegen munne maot. Mar munne maot zee, nie doen Piet, ge het hier nou al zo lang gezeten. Ik pakte un cognakske, sliep unne naacht en dags daarop hai ik wir moed. Mee de weekends mocht ik naor huis. Ik kos nog niks. Daorom ging ik dan dikwijls naor mijn zusters, dan de ene en dan de aandere.
Uiteindelijk was ik bekwaom om wir naor mijn huis te gaan aan de Hoogbraak. Gelukkig hebben onze pa en ons moeder nie meegemaokt dè ik blind ben geworden. Gelukkig nie”, aldus Piet.
Piet vindt thuis zijn draai
Vanaf het begin dat Piet thuis is, leert hij zich aan om alles op een vaste plek weg te leggen. Op die manier kan hij alles ‘blindelings’ vinden. De eerste 18 maanden heeft hij nog geen blindengeleidehond. Dan komt hij ook nauwelijks verder dan zijn eigen huis, tuin en directe omgeving.
Bij het Koninklijk Nederlands Geleidehonden Fonds in Amstelveen wordt voor Piet een hond aangevraagd. Eerst moet hij getest worden of hij überhaupt voor zo’n hond in aanmerking komt. Hij komt door de test. Dan volgen drie intensieve weken waarin hij in Amstelveen getraind wordt met zijn hond, een Duitse herder. De samenwerking met deze hond is voortreffelijk. Alles bij elkaar is de hond 14 jaar bij Piet. Na het overlijden van deze herder, krijgt Piet opnieuw een jonge Duitse herder.
Piet: “Mee dieën hond heb ik niks kunnen klaormaoken. Hij was een mislukking. Wou nie luisteren en maokte alles kapot. Ik heb nog veur 600 gulden onkosten gehad aon ut bankstel. Ik heb hem gauw terug gedaon naar Amstelveen. Sinds zo’n drie of vier jaor heb ik nou dezen hond. Unne labrador.”
Wat is het ergste, blindgeboren zijn of later blind worden?
Een antwoord geven op die vraag is veel moeilijker dan gedacht.
Piet: “Eigenlijk moette dan een vergelijking kunnen maken. En da kan ik nie, want ik weet nie wat het is om blindgeborene te zijn. Misschien miste minder omda ge dan nooit gezien het. Mar ik denk dè altij blind gewiest zijn toch ok nie alles is. Un blindgeboren iemand wit nog nie eens hoe een perd er uit ziet, laot staon unne mens. Ja, hij mot ut voelen. Mar omdat ik tot mijn vijftigste gezien heb, kan ik unne auto en unne boom men eigen veurstellen. En daor ben ik eigenlijk toch wel blij mee.”
Piet en zijn hond Utz in het verkeer
“Mee Utz ben ik heel content. Witte wat het ies, zonder hond kan ik niks. Dè worde gewaor as ge un paor maonden ginne hond hebt. Iedere dag ga ik mee hum un stukske waandelen. Ik voel me veilig, as ik mee hum aon het waandelen ben. Veul mensen denken dè den hond bepaolt wanneer wij een straot oversteken. Mar dè is nie zo. Den hond blijft bijveurbeeld bij het Leliestraotje net zo lang wochten tot ik zeg, we steken over. Aon de hand van het verkeerslawaai weet ik dan of de kust vrij is. Dus oe oren motten goed zen. Ge mot de weg precies weten. Heel geconcentreerd zijn. Lest mos ik naor C1000. Ik denk, god verdoeme we motten er toch al lang zijn. Gelukkig kwaam ik iemand tegen aon wie ik kos vraogen waor wij waren. Toen un eind terug gegaon en opnieuw begonnen. Eigenlijk kom ik alleen op de Bredaseweg, de Chaamseweg, de Nieuwstraat, Singel en St. Annaplein. In de Stationsstraat kom ik eigenlijk nooit. Ik heb daor niks te zuken. Het bevalt me goed in Baol. Ergens aanders gaon wonen zou nie meevallen veur men.
Ik zee al, ge moet goed kunnen horen. Veul stemmen herken ik. Die van jou lijkt trouwens veul op die van Tiest Hurks. Gelukkig zijn er een paor meensen die wel un praotje mee men maoken. Mar er zen er ok die mee unne grote boog om men heen lopen. Die durven niks tegen oe te zeggen omdè ge blind bent.”
Zijn dagelijkse bezigheden
‘s Morgens staat Piet om ongeveer acht uur op. Hij scheert en wast zich dan, laat de hond uit, geeft de hond te eten en eet zelf een paar sneetjes brood. Afhankelijk van het weer gaat hij een boodschapje doen of speelt een stukje muziek op zijn keyboard.
“De muziek speul ik uit munne kop. Is trouwens best vermoeiend, want ge mot weten waor de toetsen zitten en het tempo in de gaoten houden. Af en toe speul ik ok een paor deuntjes op een fisje van bekenden. En ik kost niks! Tijdens ontspanningsdaogen op het bejaardenhuis speul ik ok wel eens.
Nou, dan tegen de middag ga ik het eten klaor maken. Dan eten en afwassen. Elke middag pit ik un paor uurkes op de baank. Tegen den avond het werm eten klaor maoken.”
Nou word ik toch wel erg nieuwsgierig, een blinde die kookt, hoe gaat dat?
Piet: ”Daor zen veul ezelbruggeskes veur. Alles mot op zunne plak staon. Dat is om te beginnen heel belangrijk. Dan het vuur nie te hoog zetten. Afhankelijk van het soort vlees prik ik daor in de pan mee menne vurk un paor keer in. Dè geldt ok veur de patatten. As ik soep of melk kook hou ik het oorke van de pan vast. Dè oorke trilt dan een bietje. Tegen het overlopen of het koken is er dan een paor seconden gin trilling. Dan laot ik het oor los en zet het vuur leger. En pudding is gemak zat, die hoefde nie te koken!”
“Ik luister veul naar de radio, naor de Stille Genieter. ‘s Avonds goi de TV aon. Ik pak gewoonlijk de kwissen mee. Die kun de goed volgen. As er niks op den TV is goi ik boeken lezen. Die zijn op cassettebandjes ingesproken. Ze komen van Den Haog. Dè is trouwens un goei slaopmiddel. Tegen elf uur naor bed. De nest in. Ik slaop zo.
Alles bij mekaor schiet den dag goed op. Regelmatig komt er eens iemand buurten. Toen ik nog zaag ben ik jaoren lid gewiest van de modelvliegbouwclub in Ravels. De kameraaien van toen komen nog regelmatig op visite. Toen ik pas blind was, kwamen ze mar peramper. Ze durfden nie goed. Ik heb ze toen alle vijftien uitgenodigd en is de zaak uitgepraot. En toen was ut ijs gebroken.
In de zomer, as ut goei weer is, ga ik fietsen mee Cel Gulickx. Cel vertelt dan waor wij zijn. Dè wit Cel wel. Die is in Baol en omgeving heel goed bekend. Af en toe goi ik mee met de Zonnebloem. Of naor mun zuster in Bergen op Zoom”, aldus Piet.
Afscheid
Het is weer tijd om afscheid te nemen. Piet merkt nog op dat hij geen schrik heeft van het ouder worden. Hij wil er nog lang bij zijn. “Ik geniet nog van hetgeen ik heb. Ik ben beperkt, mar dè wit te.”
Buiten en binnen maak ik nog een paar foto’s. Altijd vraag ik aan de mensen die geïnterviewd worden of zij nog leuke foto’s hebben van vroeger. Zo ook aan Piet.
“Wè mot ik mee foto’s van vruger? Ik kan ze toch nie mir zien.Ik heb ze allemaol kapot gescheurd en weggedonderd!”
Piet, heel erg bedankt voor dit gesprek. Namens alle leden van onze Heemkundekring wensen wij jou nog heel veel fijne, gezonde jaren toe.
Ik weet zeker dat jij op straat vanaf nu zult worden aangesproken door meer van onze leden!
Piet overleed op 4 februari 2005