Aon de praot mee….. Peter en Paul Michielsen
In andere toeristisch dorpen is zorgvuldig omgegaan met het erfgoed. En in Baol? Daar is erg veel gesloopt. Heel veel moois is verdwenen
Peter en Paul Michielsen, vader en zoon, architecten in hart en nieren.
Zij stonden in de afgelopen jaren vaak aan de basis van de realisatie van een groot aantal woningen, appartementsgebouwen, winkels, scholen etc. in Baarle en daarbuiten. Het moet gezegd, ze houden van variatie in hun ontwerpen.
Het leek mij erg interessant om met hen over hun visie ‘aon de praot te gaan’.
Maar ook spraken we uitgebreid over de invulling van de openbare ruimte in Baarle. Dat Baarle is veranderd, is iedereen duidelijk. Maar waren het altijd verbeteringen? Is Baarle nog het dorp van vroeger? Zijn er onherstelbare fouten gemaakt? Hoe kan Baarle qua architectuur en inrichting van de openbare ruimte nog aan de weg timmeren?
Kortom, het woord is aan Peter en Paul.
Wie zijn Peter en Paul
Peter wordt geboren op 13 april 1948 in de Klokkenstraat in Baarle-Hertog, in een huis tegenover het toenmalig café Rubenshof van ‘Madameke Busch’. Peter is de zoon van slager en veehandelaar Piet Michielsen. De moeder van Peter is Sophie van den Brandt, dochter van de in Baarle bekende Sooike van den Brandt en Kee van Beers.
Sooike was een groot aantal jaren hoofd Openbare Werken bij de gemeente Baarle-Nassau en een kritisch gemeenteraadslid.
Vader Piet Michielsen wordt geboren in Chaam op 13 maart 1915. Hij overlijdt in Baarle-Hertog op 7 februari 1983. Moeder ‘Fie’ van den Brandt wordt geboren in Baarle-Nassau op 7 augustus 1923 en overlijdt in Turnhout op 28 april 1982.
Peter heeft twee zussen. Lia is drie jaar ouder dan Peter, Els is drie jaar jonger. Uit het huwelijk van Peter en Joke Jansen (in Baarle kent iedereen haar als juffrouw Joke van het Kwetternestje) worden twee kinderen geboren, Paul en Charlotte. Charlotte ziet het levenslicht op 14 januari 1976 en Paul op 26 december 1979. Charlotte heeft twee kinderen, Jules is geboren op 6 april 2008 en Gijs op 6 januari 2010.
Paul woont in Breda en heeft een vriendin.
Even terug in de tijd met Peter
Als Peter vijf jaar is, verhuist het ouderlijke gezin naar het Oosteinde in Baarle-Hertog. Tot en met de vierde klas gaat Peter naar de Hertogse basisschool. De vijfde en zesde klas volgt hij op de Nassause basisschool, daar waar nu supermarkt Jumbo is gevestigd.
“De lagere school vervolgen op de Nassause basisschool was toen gebruikelijk als je daarna vervolgonderwijs in Nederland wilde volgen,” aldus Peter. Na de lagere school gaat hij naar de Canisius ULO aan de Korvelseweg in Tilburg.
Peter: “Aanvankelijk was het de bedoeling dat ik onze pa zou opvolgen als slager. Ik voelde daar echter niet voor omdat ik het zielig vond om varkens en koeien dood te doen. Als bij ons thuis die beesten geslacht werden, kroop ik achter de hoftuin met mijn handen tegen mijn oren. Heel de buurt kwam kijken, nou ikke nie! Dus onze pa zei, ga maar iets anders doen later, want slager worden heeft zo helemaal geen zin.
Jan Verhoeven, getrouwd met tante Jeanne, was toen architect in Baol aan de Generaal Maczeklaan. Jan stimuleerde mij om zijn richting in te gaan. Toen Jan op heel jonge leeftijd overleed als gevolg van een auto-ongeluk, nam Chris Metske het bedrijf van Jan over. Toen ik van de ULO kwam, moest ik een bouwkundige opleiding volgen en praktijkervaring opdoen in de bouw. In Gilze heb ik daarom gedurende twee jaar een bouwkundige opleiding gevolgd. Vervolgens heb ik een lerarenopleiding gevolgd aan de Ringbaan Zuid in Tilburg.”
Peter werkt enkele jaren op het architectenbureau van Jan Verhoeven en Chris Metske. Daarna vier jaar bij architect Heerkens in Tilburg.
“Toen ik 24 jaar was, ben ik een eigen architectenbureau begonnen aan de Parallelweg in een huis dat Joke en ik hebben gebouwd. Na een aantal jaren, in 1979, hebben we een nieuw huis gebouwd aan de Generaal Maczeklaan, tegenover het notariskantoor van Toon Daverveldt. Uiteindelijk in 2007, heb ik mijn huidige huis met kantoor gebouwd aan de Hoogbraak, op de hoek met de Sportlaan. Niet te geloven, ondertussen ben ik al weer 42 jaar architect!”
Even terug in de tijd met Paul
Zoon Paul brengt zijn jeugd door in het huis aan de Generaal Maczeklaan. Hij volgt basisonderwijs op de Aloysiusschool.
“Daarna ben ik naar de Mavo gegaan aan de Sportlaan, de school die later is afgebrand. Al heel snel was ik bij pa bezig met het maken van lichtdrukken en meekijken op het tekenbord. Na de Mavo ben ik bouwkunde gaan volgen aan de MTS aan de Stappegoor in Tilburg. Daar leerde ik kozijnen maken en metselen, echt het ambachtelijke. Ik vond dat wel leuk maar niet interessant genoeg. Vooral omdat er eigenlijk te weinig aandacht was voor ontwerpen. Na afronding van de MTS-opleiding in 2000, ben ik tot 2004 gaan studeren aan de kunstacademie Sint Joost in Breda. Ik ben daar cum laude afgestudeerd en won met het beste afstudeerproject de Sint Joostpenning. Met de geldprijs die daaraan verbonden was ben ik een aantal maanden in Japan geweest om er architectuur te bekijken en om er workshops te volgen. Ik wilde duidelijk de vormgevende-, ontwerp- en kunstzinnige route kiezen. Daarom heb ik in 2005 een aanvraag ingediend bij de academie voor bouwkunst in Rotterdam. Na toelating volgde ik er een parttime opleiding, in combinatie met het opdoen van praktijkervaring bij architectenbureau Neutelings-Riedijk. Na die vier jaar studeerde ik cum laude af als architect,” aldus Paul.
Als de crisis – ook in de bouw – toeslaat krijgt Paul het aanbod om te blijven werken bij Neutelings-Riedijk.
Hij besluit echter om als zelfstandig architect aan de slag te gaan. Sindsdien verricht Paul zijn werk gedurende vier dagen vanuit het kantoor van Peter en werkt heel nauw met hem samen. De vijfde werkdag is hij actief als vakdocent ‘ontwerpen’ op de kunstacademie in Breda.
Ofschoon Paul als architect vooral actief is in streek van de Baronie van Breda waaronder Baarle, mag zeker niet onvermeld blijven dat hij heeft gewerkt in het ontwerpteam van grote projecten. Voorbeelden daarvan zijn Beeld en Geluid in Hilversum, het MAS (Museum aan de Stroom) in Antwerpen, het kunstcluster FORUM in Arnhem en een groot operagebouw in Ljubljana.
Samenwerking tussen Paul en Peter
Ik ben wel benieuwd hoe de samenwerking tussen Paul en Peter wordt ingevuld. Staan ze samen aan de tekentafel? Dat blijkt niet het geval te zijn.
Peter:”Paul doet de voorbereiding. Hij overlegt met opdrachtgevers zoals Amarant, Thuisvester, Leijstromen, gemeenten, particulieren. Paul doet ook de ontwerpfase, meestal vanuit een historische context. Hij vertaalt dat naar een hedendaagse, eigentijdse invulling. Ik zelf ben wat meer klassiek ingesteld. Als er kleinere opdrachten komen, dan doe ik die meestal zelf. Grotere opdrachten doen we altijd samen.”
Paul: “We hebben er ook doelbewust voor gekozen om geen personeel in dienst te nemen. De berekeningen voor constructies en het maken van de bouwtekeningen besteden we echter altijd uit aan regionale, professionele bureaus.”
Peter is inmiddels 66 jaar. Ik vraag hem of dat niet een leeftijd is om te stoppen met zijn werk. “Nee, absoluut niet. Ik vind het allemaal nog veel te leuk. Maar ik wil wel graag tijd besteden aan mijn hobby’s, bijvoorbeeld golfen. Ik geniet van het Bourgondische leven, heb veel gereisd en doe dat nog steeds graag. Ik heb eens geteld dat ik al 28 landen heb bezocht buiten Europa. Nee, aan stoppen denk ik echt niet.”
Trots op bepaalde projecten
Zoveel is duidelijk, Peter en Paul leggen hun hele ziel en zaligheid in het ontwerpen van bouwprojecten, of het nou gaat om grote of kleine. Op tafel liggen een aantal foto’s van gerealiseerde en schetsen van nog te realiseren projecten in Baarle, Zundert, Sprundel, Turnhout, Rijen, Rijsbergen, Gilze, Alphen, Oosterhout, Etten-Leur, enz.
Ik vraag hen op welke projecten zij toch wel extra trots zijn.
Paul: “Ik vind het ontwerp van de villa aan de Statenlaan in Rijen bijzonder geslaagd. Maar ook de recent gebouwde seniorenwoningen aan de Reigerlaan en huurwoningen aan het Bospad mogen er zijn.”
Peter, bescheiden als hij is, vult aan: “Als ik over de Boschovenseweg langs de Uilenpoort rijd, kijk ik daar nog steeds met heel veel voldoening naar. Dat geldt ook voor de De La Salle Mavo aan de Sportlaan. Ook de school Sandrode in Zundert vind ik een hoogtepunt. En natuurlijk niet te vergeten het appartementencomplex ‘Bruheze’ aan de Rector van den Broekstraat in Baarle.”
Nota toerisme en recreatie
Eind 2012 zijn Peter en Paul benaderd door het STOB (Stichting Ondernemend Baarle) die op dat moment samen met de beide gemeenten aan het nadenken waren over verbeterpunten op het terrein van toerisme en recreatie en invulling van de openbare ruimte in Baarle-Nassau/Hertog.
Paul: “Ons werd gevraagd hun notitie te visualiseren middels foto’s en tekeningen. Gedurende een half jaar hebben wij met de genoemde partijen en het VVV om de tafel gezeten. Zo werd er samen aan een soort visiedocument gewerkt waarin staat waaraan in Baarle aandacht besteed zou moeten worden en waar het met Baarle naar toe zou moeten gaan.
Er staat onder andere in wat je zou kunnen doen om de zichtbaarheid van de grenzen te versterken, het opnieuw aandacht geven aan bepaalde objecten als de Andreaskruisen bij de voormalige spoorwegovergangen, het moderniseren van de bestaande enclavemaquette, de aanleg van zebrapaden, het plaatsen van uniform straatmeubilair, verlichting en vlaggenmasten, het reguleren van terrassen en reclame-uitingen, het opwaarderen van het pleintje bij de Hollandse kerk, het in overleg met de eigenaren reconstrueren van de Burgemeester van Gilsestraat, het plaatsen van kunstwerken in de openbare ruimten, enz. Hopelijk worden een aantal zaken op kortere of op langere termijn uitgevoerd. Daardoor zal Baarle aantrekkelijker worden om er te wonen en te verblijven.
Voor zover wij weten is het plan besproken en goedgekeurd in het GOB-plenair, het overlegorgaan tussen beide gemeenten. Het komt nu aan op de uitwerking ervan.”
Baol is echt in negatieve zin veranderd
Ik gooi de knuppel in het hoenderhok door te stellen dat Baarle er de laatste jaren nogal rommelig uit ziet en dat er mooie, architectonisch markante gebouwen zijn gesloopt. Beide architecten zijn het daarmee eens, zo blijkt.
Peter: “We vertellen denk ik niets vreemds als we stellen dat Baarle verfraaid zou kunnen worden. Men zou in Baarle meer aandacht moeten hebben voor het conserveren van het historisch erfgoed en voor het invullen van de openbare ruimte met nieuwe dingen.
Het karakter van de Baolse hoofdstraten, met zijn lage, dorpse bebouwing, is erg aangetast. Kijk eens naar Heusden, Hilvarenbeek en Oirschot. Daar is zorgvuldig omgegaan met het erfgoed. En in Baol? Daar is teveel gesloopt. Er is veel moois verdwenen.”
Peter vervolgt zijn verhaal: “Denkend aan mijn jeugd in Baarle zijn er helaas ontzettend veel markante plekken waar vroeger mooie gebouwen met heel veel kwaliteit stonden, verdwenen. Ik denk bijvoorbeeld aan het klooster in de Nieuwstraat waar nu de ABN AMRO Bank staat, de kleinschalige bebouwing aan het Kerkplein nabij de Remigiuskerk, de Molenstraat in zijn geheel waar veel moois is verdwenen, de oude smederij en winkel van Louis van Puijenbroek aan de Singel, café Cheers aan de Kerkstraat waar nu de oprit is naar het parkeerterrein van Albert Heijn. Ik vind trouwens ook dat de trottoirs er niet goed bijliggen. En zo kan ik nog wel even doorgaan.”
Positief daarentegen is Peter over de dorpskern van Ulicoten.
“De straten in de dorpskern van Ulicoten zien er best goed uit. Compliment voor de gemeente. Maar ook veel panden mogen gezien worden, met dank aan de eigenaren. De vroegere monumentencommissie waarin jij en ik ook zaten, heeft een rol daarin gespeeld. Die commissie heeft een aantal panden beschreven die een zekere bescherming verdienen.”
Paul: “Het centrum van Baarle ligt er gewoon niet florissant bij.” Peter vult aan: “Als de gemeenten én bewoners iedere maandagmorgen de openbare ruimten eens goed aanveegden, zag het er al heel anders uit.”
Paul: “Er zou ook iets gedaan moeten worden aan de wildgroei in reclame-uitingen, terrassen en luifels. Er zouden aangescherpte regels kunnen komen wat wel en niet is toegestaan. Baarle dient een voorbeeld te nemen aan andere toeristische dorpen en steden die wat dat betreft wel aan de weg timmeren. Ook voor wat betreft het realiseren van kunst in de openbare ruimte.”
Gerealiseerde nieuwbouw en plannen daarvoor
Baarle-Hertog en Baarle-Nassau zijn wat aantal inwoners betreft, relatief kleine gemeenten.
In de afgelopen jaren zijn ondertussen toch al veel woningen gebouwd. Als voorbeelden van goede herbestemming in de dorpskern noemt Peter de voormalige scholenlocatie, het voormalig terrein van de Verboden Vrucht, Huize Bruheze en Gulickx Schoenen op de hoek van de Nieuwstraat met de Desiré Geeraertsstraat.
Peter: “En er liggen nog verschillende nieuwbouwplannen op tafel. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de bebouwing van het voormalige Limfa-terrein en het voormalige woonhuis van Verschueren aan het Sint Annaplein. Ik hoor ook geluiden dat er in Baarle-Hertog plannen bestaan voor een nieuwe invulling van de Kerkstraat ter hoogte van de school en het voormalige zusterklooster. Ik vraag mij toch wel af of er niet teveel gebouwd wordt. Bouwen voor leegstand kan toch niet de bedoeling zijn. En als er gebouwd wordt, moeten volgens mij de gemeenten er op toezien dat die bouwplannen met voldoende kwaliteit passen in ons dorpskarakter.”
Baarle na de realisatie van de rondweg
Al jaren zijn er plannen voor een rondweg. Ook Peter en Paul spreken de hoop uit dat die er gauw gaat komen.
Peter: “Al dat zware vrachtverkeer door Baarle, verschrikkelijk, niet dan? Men zegt dat het centrum van Baarle pas echt opgewaardeerd worden, als de rondweg klaar is. Al hoop ik wel dat Baarle daarna een levendig, gezellig, druk bezocht dorp blijft. Met andere woorden, ik hoop dat automobilisten Baarle straks niet min of meer links laten liggen, zoals in Alphen en Gilze.”
Paul: “Als je er voor zorgt dat Baarle straks een nog aantrekkelijker dorp is door de waardering vast te houden voor de historie van Baarle, door vernieuwing niet uit de weg te gaan, door de bijzondere enclavesituatie meer uit te dragen, door in te zetten op vooral een meer kwalitatief winkelbestand, door meer parkeerplaatsen te realiseren tegen het centrum van Baarle, door bij de bestaande en nieuwe rotondes aan te geven dat je in een wel heel bijzonder dorp bent aangekomen, dan maak ik me over de rondweg geen zorgen. De mensen van buiten Baarle zullen dan echt wel komen.”
Naar de mening van velen in Baarle valt er het nodige af te dingen op de kwalitatieve invulling van het winkelbestand. Vaak hoor je mensen zeggen, ook in het heemhuis, dat men een leuk aanbod van meer kleine kledingboetiekjes, antiekzaakjes, een kunstgalerie en dergelijke mist.
“Baarle is jammer genoeg nog geen Oisterwijk. Ik denk wel dat het zou helpen als de gemeenten in hun beleidsplannen zouden kunnen opnemen dat winkels in principe de hele week open moeten zijn. Er komt dan volgens mij vanzelf een gezonde sanering in het winkelaanbod,” aldus Peter.
Oproep aan beide gemeenten: ga aan de slag
Peter en zijn zoon onderkennen wel dat Baarle bestuurlijke problemen heeft die andere gemeenten niet kennen.
Paul: ‘”Gent bijvoorbeeld is een Belgische stad. Oisterwijk is een Nederlands dorp. Baarle is het echter alle twee. Twee gemeentebesturen met ieder hun eigen wetten en regels en dan krijg je gewoon moeilijk één regelgeving die voor het grondgebied van beide gemeenten geldt.”
Paul en Peter zijn het er ook over eens dat mensen vaak zeggen dat een snelle oplossing voor de inrichting van de openbare ruimte wordt bemoeilijkt door het ontbreken van een rondweg.
“Het is de vraag of dat helemaal opgaat. Maar hoe dan ook, in eerdergenoemd Gemeentelijk Plan worden een aantal pijnpunten beschreven en oplossingen aangedragen waar nu al mee aan de slag kan worden gegaan. En niet te vergeten, er moet veel meer gehandhaafd worden door de gemeenten. Regels uitvaardigen is één. Regels controleren en optreden is twee.
Daarom hebben wij ook helemaal geen problemen met de welstandscommissie in Baarle-Nassau. Dat die bouwplannen toetst vinden we prima, ook al is het soms lastig. Maar we zeggen wel, door kritische toetsing worden bouwplannen alleen maar beter. De welstandscommissie mag dus absoluut niet verdwijnen! Die ziet toe op kwaliteit. Prima. Ook België kent bouwregels. Maar het blijft natuurlijk wel heel jammer dat Baarle-Hertog geen welstandscommissie kent waar je je bouwplannen moet toelichten.
Maar goed, de gemeenteraadsverkiezingen in Baarle-Nassau zijn nu achter de rug. Wij hopen nu echt dat beide gemeenten hun verantwoordelijkheid gaan nemen en goed gaan samenwerken, afspraken maken en nakomen in het belang van de inwoners en de bezoekers. Nu eindelijk eens echt gaan werken aan een gemeenschappelijk beleid op het terrein van openbare ruimte. Een beleid waarin bijvoorbeeld gezamenlijk afspraken worden gemaakt over reclamemogelijkheden, inrichting van de terrassen, aanbouwen, serres bij horecagelegenheden en winkels. Natuurlijk snappen we dat zo’n gezamenlijk beleid vaststellen niet altijd gemakkelijk zal zijn.”
Afscheid
Beste Peter en Paul,
Mede namens alle leden van Amalia wil ik jullie hartelijk bedanken voor de medewerking aan dit interview. Met jullie hopen we dat Baarle een goede weg weet in te slaan om ons bijzondere dorp meer ‘cachet’ te geven.
Wij wensen jullie beiden heel veel succes bij jullie werk als architect!