Opmerkelijke vondst in Zondereigen (5)

De archeologische akkerprospecties in Zondereigen blijven opzien baren. Nu de vondsten van het afgelopen jaar gedetermineerd zijn, blijkt pas hoe succesvol 2007 geweest is. Heel uitzonderlijk bijvoorbeeld was de vondst die getoond wordt op de bijgevoegde foto. Op de Ginhovense Velden vond Leo Dufraing namelijk een fragment van een vijfribben armband uit de late ijzertijd (200-57 v.C.). Letterlijk en figuurlijk een juweeltje!

In Zondereigen loopt momenteel een succesvol en tot buiten de provinciegrenzen met grote belangstelling opgevolgd archeologisch project. Onze heemkundige werkgroep maakt van Zondereigen de best geprospecteerde zone in België. Nu het hoogseizoen van het ‘akkerwandelen’ erop zit (de maïs staat immers overal te hoog zodat we pas in het najaar opnieuw aan de slag kunnen), is het tijd om even terug te blikken.

Naast de eigen prospectie verzorgde onze werkgroep ook de initiatie van archeologische werkgroepen uit Merksplas en Hoogstraten. Gedreven door het opmerkelijke succes in Zondereigen willen ook daar vrijwilligers met een akkerprospectie van start gaan. Wij wensen hen hierbij veel succes. Mocht hun project lukken, dan wordt de bovenloop van de Mark volledig ontsloten op archeologisch gebied. Dat opent nieuwe perspectieven! Ongetwijfeld verschaft dit onderzoek nieuwe inzichten in de bewoningsgeschiedenis van het Grensland.

2007 lijkt op archeologisch gebied weer een goed jaar te worden. Opnieuw zijn in Zondereigen een paar dozen vol vuurstenen en potscherven van de akkers geraapt. Het betreft vele honderden vondsten. Die moeten nog getoond worden aan de archeologen waarmee wordt samengewerkt: Jef Van Doninck en Stephan Delaruelle (Adak Turnhout), Rica Annaert (Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed) en Marijn Van Gils (K.U. Leuven). Zonder hun professionele determinering is het moeilijk om de geschiedkundige waarde van de vondsten goed in te schatten. Toch wagen wij ons aan een eerste vooruitblik.

Dankzij prospecties op een akker van de Gelse Bergen kunnen we ook dit jaar uitpakken met uitzonderlijke vondsten uit het midden van de oude steentijd (ca. 70.000 tot 35.000 v.C.). Twee keer arriveerden we op het juiste moment, eerst bij het inzaaien van de erwten, daarna bij het inzaaien van de bonen. Ondanks het feit dat de akker tussen het ploegen en het zaaien nauwelijks was uitgeregend, konden toch een vijftigtal vuurstenen afslagen verzameld worden. Een veelbelovend resultaat! Voor meer informatie: zie de brochure ‘777 eeuwen Zondereigen’, voor 5 euro te koop o.a. in het Heemhuis en bij Frans Van Gils in Zondereigen.

Op de rijkste steentijdvindplaats van Zondereigen kon dit jaar (nog) niet gezocht worden. Daar rijpt momenteel het koren. Toch kan desondanks het recordaantal van 400 vuursteenvondsten uit 2006 benaderd worden, mede dankzij de goede ‘oogst’ op een nabijgelegen akker, waar minstens drie steentijdkampementen werden aangetroffen. Ook op de Ginhovense Velden werd weer goed geraapt. Mogelijk zitten er opnieuw stekers uit de Federmessercultuur bij. Mogelijke vondsten uit de eindperiode van de oude steentijd zijn ook gedaan op de Kruisbeemden en de Baarlebrugse Beemden.

Twee stekers

Uit de middensteentijd dateren twee trapeziumpijlpunten, waarvan er één gekapt is uit Wommersomkwartsiet. Ze werden aangetroffen op de Ginhovense Velden. Een versgeploegde wei vlakbij de Noordermark leverde meteen een dertigtal vuursteenvondsten op, waaronder een aantal werktuigen. Op de Gelse Velden en de Baarlebrugse Beemden zijn drie duimnagelschrabbers uit de middensteentijd gevonden. Op laatstgenoemde plaats werden meer artefacten naar bovengeploegd, waaronder een prachtige kling.

Trapeziumpijlpunt

Duimnagelschrabbers

Kling

Op het Gels Moer werd een bijzonder fraai gekleurd en vrij groot vuurstenen klingfragment gevonden. Het is geretoucheerd en in de afgebroken steen blinken allerlei kristalletjes. Op dezelfde akker werd vorig jaar een schrapper uit de Michelsbergcultuur gevonden. Betreft het ook nu een vondst uit de nieuwe steentijd? Dat geldt in ieder geval voor de geretoucheerde afslag van een gepolijst bijltje, gevonden op de Kruisbeemden.

Klingfragment

Geretoucheerde afslag van een gepolijst bijltje

Tot zover een greep uit de steentijdvondsten. En hoe zit het met de aardewerkscherven? Dat is moeilijker in te schatten. In ieder geval werd opnieuw een grote hoeveelheid kogelpotscherven (10de tot de 12de eeuw) aangetroffen op een akker van de Ginhovense Velden. Het zijn er zeker een honderdtal. Benieuwd of er ditmaal ook andere soorten aardewerk tussen zit, wat vorig jaar niet het geval was. In de omgeving van de Noordermark werden ook in 2007 weer oude scherven gevonden. Een aantal daarvan komt wellicht uit de Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen. Of er uit die periodes ook nieuwe vindplaatsen ontdekt zijn, valt nog af te wachten. De verrassing komt misschien wel uit de omgeving van de Vossenberg, waar een handvol ‘oude’ scherven opgeraapt werden, o.a. een scherf Mayen aardewerk uit de Karolingische tijd.

Een scherf Mayen, Karolingisch aardewerk

Onbekend aardewerk

Handgevormd aardewerk

Onbekend aardewerk

Randscherf van grijs aardewerk

Randscherf van rood aardewerk

Roodbeschilderd aardewerk

Op vijf plaatsen aan de grens met Baarle-Nassau zijn bovendien porseleinen scherven teruggevonden. Het zijn restanten van de ‘dodendraad’, een elektrische draadversperring uit de Eerste Wereldoorlog. Het idee groeit om enkele meters van die versperring op de originele plaats terug zichtbaar te maken in het landschap als een herinnering aan een voor de plaatselijke bevolking zeer ingrijpende gebeurtenis. De gemeente Baarle-Hertog lijkt het idee alvast genegen.

Een opmerkelijke vondst is zeker de ‘baardman’. Er waren al fragmenten van zogenaamde baardmankruiken aangetroffen, deze keer hebben we het typerende gezicht gevonden waarnaar de kruiken genoemd worden. Een zeldzame vondst! Tot slot zijn er nog een paar stenen knikkers en fraai versierde pijpenkoppen gevonden.

Scherf van een baardmankruik

Scherf van een pijpenkop, gedecoreerd met druivenbladeren