Aon de praot mee (12)… Emiele en Annie Rijsbosch
‘Wij kunnen mekaor nie missen’
Dré Moors
Baarle-Hertog, 16 juli 2002
Wie zijn Emiele en Annie Rijsbosch
Miel -uitgesproken als ‘Mil’- (zo noemt en kent iedereen hem in Baol), werd geboren op 16 juni 1917 in Baarle-Hertog. Hij is nu dus 85 jaar.
Zijn vrouw Annie werd geboren in Tilburg op 22 september 1919. Deze maand wordt Annie dus 83.
Miel en Annie trouwden op 1 oktober 1949. Uit hun huwelijk werden vier kinderen geboren. De oudste, Charel, is 51. Zijn drie zussen Maria, Corrie en Pol (Paula) zijn respectievelijk 49, 45 en 41 jaar oud. Opa en oma Rijsbosch zijn heel erg blij met hun zeven kleinkinderen.
Heel zijn arbeidzaam leven is Miel hoefsmid geweest. Zijn bedrijf was gevestigd op de spie tussen de Alphenseweg en het Oosteind. Het is er nu een ontsierend braakliggend terrein.
Ook zijn vader en zijn opa hebben er het beroep van hoefsmid uitgeoefend. Zijn vader overleed op jonge leeftijd, toen hij nog maar 59 jaar oud was. Zijn opa, in Baol ‘Jantje van de Smid genaamd’, is 92 geworden.
Annie was tot haar huwelijk lerares op de huishoudschool in Tilburg. Toen haar schoonmoeder in Baol ophield met de winkel in huishoudelijke artikelen, onder één kap gesitueerd met de smederij, heeft Annie nog vele jaren de winkel gerund.
Beiden maken nog een zeer vitale indruk.
“Ik gebruik nooit gin smink of wet dan ok. Daarom heb ik gin rimpels denk ik! Ik ga nog iedere dag zwemmen. In Baol heb ik nog actie gevoerd veur behoud van het zwembad. Vruger heb ik ok nog veul getennist. Daor ben ik mee gestopt toen ik getrouwd ben. Dè kos un vrouw van unne smid toch nie blijven doen”, aldus een lachende Annie.
Annie heeft geen seconde spijt gehad van het wonen in Baol. “Ik vuul er mij nog altij op vakantie. De eerste jaren keken we tot Tiesje Schel toe. Ik was op den buiten hè. Ik heb nooit geen vart gehad naar Tilburg.”
Miel maakt zich tot op de dag van vandaag niet druk. Annie: “Ge kunt daor gin ruzie mee krijgen!” Elke dag wandelt hij naar de Molenstraat om zijn Gazet op te halen. En zo blijft ook Miel goed in beweging.
Miel en Annie komen allebei uit een smederij-nest
Miel: “Ik heb altij al smid willen worden. De traditie van mijn vaoder en grootvaoder wou ik veurtzetten. Onze pa stierf toen ik nog mar twaolf jaor oud was. Daorom ben ik het smidvak al gauw gaon leren. De smederij wier toen veurtgezet mee personeel. In Lage Mierd ben ik un paor jaor bij de smid gewiest om de stiel te leren. In Tilburg heb ik op de ambachtsschool gezeten. Ik ben ok op kostschool gewiest in Herenthals. Ik zat toen bij een héél goei kotmadam. Alleen mee Paosen, Pinksteren en Kerstmies ging ik naor huis. In Tilburg, Breda en Osterhout heb ik nog verschillende cursussen gevolgd. En tot slot heb ik vanaf 1936 gedurende drie jaor in Brussel de hoefsmidschool gehad. Dè was elke zondag. Om half vijf de deur uit, mee de fiets naor Turnhout en dan mee de trein naor Brussel. Om negen uur begossen de lessen en om vijf uur waar ik wir thuis.”
Ik vraag hem of hij dan niet op zondag naar de kerk moest. Miel denkt na, maar Annie antwoordt: “Ja, om vijf uur moes ie bij de Bruine Paoters in Turnhout naar de mis. Daor wier speciaol veur de vissers un vruge, korte mies, zonder preek gedaon. Dè moes Miel, want z’n moeder was héél fijn.”
Annie blijkt een echte Tilburgse te zijn. Tot haar huwelijk woonde ze op de Korvelseweg. Meer Tilburgs kan bijna niet.
“Wij hadden óók een smederij. Mijn vaoder was gin hoefsmid, mar machinesmid. In Tilburg waren veul textielfabrieken. Onze pa mos dan stoommachines en draaimachines repareren. De smies is er vandaog den dag nog steeds. Just tussen Korvel en St. Anna, halverwege, bij de Korveldwarsstraat.
In Roermond heb ik gestudeerd. Daar heb ik een diploma gehaald om op de huishoudschool les te kunnen geven. Dè heb ik altijd mee heel, heel veul plezier gedaon. Toen ik mee Miel trouwde, ben ik er mee gestopt. Dè was nou eenmaal in die tijd”, aldus Annie.
Miel en Annie leren elkaar kennen
Annie kan het zich nog herinneren als de dag van gisteren.
“Ik kende hum nie, hij kende men nie. Op een gegeven moment in 1946, direct na de oorlog, organiseerde men broer un fist voor de smederijbond. De smeden uit de omgeving kwamen daor ok naor toe. Ok uit Alphen en Baol. Ik mocht van mijn vader ook mee. Die van Puij uit Alphen kende ik wel. Toen viel mijn oog op Miel. Ik zeg tegen mijn broer: wie is dè? Dè is een smidje uit Baol, zeet ie. Toen heb ik aon hum geen aandacht gegeven. Ik mos gin smidje! Marre, uiteindelijk is het er toch van gekomen. Want wè bleek, laoter kwaam ie mee den auto. Dè mokte indruk op men! Wij han ginne auto thuis, dus dè was al heel iets”, aldus Annie.
Miel: “Ons Annie was een schoon meske, bij de hand. Mar dieën auto hee wel geholpen. Het was unnen ‘Renault Prima Quatre’. Het was net zonne hoge hoed. Hij was zo’n jaor of tien oud. Trouwens, over mijn rijbewijs mot ik straks nog iets vertellen”.
Annie: “Onze Miel was ok unne knappe, de schoonste van heel Baol. Anders had ik hem nie genomen. Veul vrouwvolk was zot op hum.”
Als ik Miel vraag of hij veel vriendinnen heeft gehad, steekt hij tien vingers in de lucht. Annie corrigeert onmiddellijk. “Ja, die hum achterna liepen. Meer nie!”
Annie: “We hebben tweeëneenhalf jaar verkering gehad. We zagen elkaor nie in de vastentijd. Wel mee halfvasten. Dè vond ik zo belachelijk! Ik heb ut er bekaanst veur uit gemaokt. Mar ja, Miel die mocht nie van zijn moeder. In Baol paste dè nie. In Tilburg waren ze nie zo preuts. Mee Paosen zou ik veur het eerst naor Baol gaon. Ikke un schoon kleeke gemaokt. Mar toen belde ie det ut beter was dè ik nie kwaam…. Dè paste nie in Baol! Toen heb ik gezee, dan hoefde nooit mir te komen!” Miel lachend: “Dè heb ik nie gehoord!”
Annie: “We zijn getrouwd op 1 oktober 1949. Viel op unne zaterdag. Dè was unne vrije dag vanwege de heilige Remigius.”
Miel komt nog even terug op zijn auto en zijn rijbewijs. “Janus Remeijssen, broer van Pietje uit Alphen, hai unne garage in Turnhout. Hij komt bij ons binnen en zegt det ie unne auto bij hee die te koop is. Ons moeder was veuruitstrevend en zee, liever unne auto dan unne motor. Hij kostte 5.000 Bfrs. Toen veul geld. Hij zee: kunde gij rijen? Ik zeg neie, ik heb er gin verstaand van. Nou, dan stap mar us in, dan gaon we rijen. Wij den Alphenseweg op. Bij de leste boerderij, die van Jef Hendrikx draait hij om. Nou gij! Ikke achter het stuur terug naor huis. Dè ging goed. Afijn, hij mos toen terug naor Turnhout. Bij de brug stapt hij uit, ik draai om en rij terug naor Baol. Het ging goed. Onderweg kwam ik éne auto tegen, die van vrachtrijer Olieslagers.
In 1953 kreeg ik bericht om op ut gemintehuis ut rijbewijs op te halen. Den Belze sik vroeg: Wè kunde allemaol rijen? Ikke: auto, dè gaot wel. Wè nog meer? Ik zee vrachtwaogen. Nou, des goed. En bus? Neie, daor kruip ik nie in. En ikke naor huis mee un rijbewijs veur auto en vrachtauto. Nog nooit gereeën in unne vrachtwaogen. Zo gemakkelijk ging dè!”
Annie wil nog iets kwijt over hun huwelijksreis.
“We zijn op huwelijksreis gewiest in Lourdes. Lourdes was traditie van de Belzen. As de ouders het konden betalen, kreeg je dè als cadeau van thuis. Ik zeg toen tegen hum: Lourdes, dè is toch zo overdreven katholiek! Laot ons mar naar Valkenburg gaon. Dè lekt men net zo gezellig! Mar ut wier toch Lourdes. We hebben irst twee nachten geslaopen in Brussel in een heel chique hotel. Hotel Atlanta. Ik kwam ineens in de rijkdom. Miel had dè geregeld.” Miel: “Daor was toen al een koud buffet. Net as nou bij de Valk, allemaol schaaltjes.”
Werken in de smederij
Vooral in de beginjaren hield Miel zich een gedeelte van de dag bezig met het beslaan van paarden. Dat vond hij erg leuk werk. Hij had niet voor niets een opleiding gehad tot hoefsmid.
Miel: “Ik besloeg drie tot vier paarden per dag. Anderhalf tot twee uur werkte aan de vier voeten. Er waren pèrden bij die dè nie gère han.
Een boer die zijn perd voor normaal boerenwerk gebruikte, kwam twee of drie keer per jaor om zijn perd te beslaon. De ouwe ijzers wieren dan wir gebruikt. De hoornhuid moest dikwijls flink ingekort worden.”
Ik vraag hem of dat niet zeer deed. Miel: “Naogels knippen bij jou, doe dè dan zeer?”
Annie valt haar Miel een beetje af: “Ja wel. Bij het ene pèrd wel en den andere nie. Ze gingen nog al eens te keer in den hoefstal!”
Miel vervolgt zijn verhaal: “In het vuur wieren de ijzers terug op maot gemaokt en dan op de voet gebrocht. Dè stonk wel wa. De hoefnaogel moes te precies op de goeie plak er in slaon, tussen de hoornwand en het vleesgoed. As ge dè nie goed deed en ge raokte ut vleesgoed, dan begon ie te bloeien.
De lange stert werd dikwijls ingekort. We noemden dè de stert blokken. Ik had daor unne speciale schaar voor. Ge most dan precies knippen tussen de staartknobbels. Eigenlijk mos dè de veearts doen. Een heet ijzer hiel de tegen de wond om het bloeien te stoppen.
As ut gesneeuwd had mossen de pèrden scherp gezet worden. Bij onverwachte sneeuw stonden er soms wel twintig pèrden veur het huis die scherp gezet mossen worden. Ik haolde er dan de ijzers af, boorde er twee of vier gaten in, snee er draad in veur de schroeven en zette dan de ijzers er terug op. Buiten het beslaon van de pèrden repareerde ik ok heel veul kachels en maokte ik ploegen.
Tussen Kerstmis en Nieuwjaar was de slechtste tijd veur men. Dan mos ik binnen zitten en rekeningen schrijven. Toen gingen die één keer per jaor de deur uit.”
Annie: “Daor heb ik mij nooit mee gemoeid.”
Miel: ‘In de laotere jaren werd er in het boerenbedrijf steeds meer gemechaniseerd. Mijn werk werd achtereenvolgens steeds meer het repareren van ploegen, eggen, maaimachines en dorsmachines. Nog laoter veural tractors repareren en verkopen, zoas de Lanz en de John Deere.”
In 1982 ben ik gestopt mee de smederij. Ik hai unne goeie opvolger, Jaon Antens. Die hai mijn karakter. Niet te veul praoten, eerlijk. Hij had al een werkplaots op de Nonnenkuil. Daor heb ik hem nog twee jaor mee geholpen.”
Ik kan mij als kind dat iedere dag naar de lagere school liep nog heel goed herinneren dat Miel of zijn vrouw in draf vanuit de winkel of de smederij de Alphenseweg overstaken. In het magazijn daar ging dan een heel harde telefoonbel over.
Miel: ”We han daor een Hollands magazijn. We kregen namelijk problemen mee de Hollandse douane als er Hollandse spullen op Bels grondgebied stonden. De telefoon ging nogal eens. Zogauw die begos te bellen, was het lopen geblaozen. Soms as ik de telefoon aanpakte bleek dè ze men nie mossen hebben, maar Annie. En ok omgekeerd.”
Annie: “Het was ok geregeld te doen det er gebeld wier veur de buurt. Die han ok gin telefoon. De vrijer van de dochter van Vinckx belde ok nogal eens. Dan mos ik twéé straoten oversteken. Mee kerstmis zat ik eens lekker binnen bij de kachel mee mijn pantoffeltjes aan. De telefoon aan de overkant ging wir. Wè bleek, het was dieë vrijer wir. Toen was ik toch wel kwaod. Mar ik heb ze wel geroepen!”
Annie en haar winkel
“Schoonmoeder verkocht vooral naaimachines, potten en pannen en plattebuiskachels. Ze was een echte zakenvrouw en een reuze schoonmoeder. Ze bemoeide zich nergens mee. Toen ik in 1959 uit de kleine kinderen was, heb ik de winkel overgenomen. De winkel was toen mar één kamer groot. Al gauw wier de winkel te klein. Er was in Baol behoefte aan een winkel met huishoudelijke spullen. Er wier steeds meer getrouwd. In 1964 is de winkel uitgebouwd en is de smies verplaotst naor achteren. De bomen die veur het huis stonden mossen er toen uit. Dè hebben de kinderen altij heel erg gevonden.
Zondags hielp Miel mee in de winkel. Ik probeerde de mensen iets praktisch aan te raden. Ik gaf veul uitleg, dè was mijn vak. De Baolse mensen accepteerden mij volledig. Onze pa zee dan nog al eens: Gij gift unne hele uitleg hoe ze soep motten koken en hoe ze koffie motten zetten en ge verkopt de goeiekopste!”
Miel: “Ik praotte twee minuten en ik verkocht den duurste. Ons Annie zee dikwijls, den dieë is duurder mar is het geld eigenlijk nie werd. Mar ik wou geld verdienen.”
Annie: “Jè, onze pa was meer zaokenman. Oh ja, wat ik ok nog wil vertellen. Op unne dag kwam Chareltje Geerts uit Castel bij mij in de winkel. Helaas is ie pas geleeën gestorven. Hij zag de pan nie staon die hij wou hebben. Chareltje zee det ie persé een pan wou van zo’n acht tot tien liter inhoud. Ik zeg tegen hum, waaarom toch zonne grote pan Charel? En Chareltje zee: Dan kookt menne melk nie mir over en kan ik er mun onderbroeken in koken!!
In 1986 ben ik gestopt met de winkel. Spijt? Nee, ik had nooit mijn hobby’s kunnen doen. Ik ben toen naar de Franse les gegaon, ben een bloemschikcursus gaon volgen en heb ook op de naailes gezeten.”
Koninklijke waardering
Gedurende 25 jaar is Miel voorzitter geweest van de COO. Deze letters staan voor ‘Commissie van Openbare Onderstand’. Tegenwoordig is dat het OCMW.
Miel: “Mijn vaoder is ok veurzitter gewiest. Alle maanden moesten wij vergaderen. Mensen die het vanwege ziekte of zo moeilijk han, kregen dan wat geld.”
Annie: “Toen was ut wel gemakkelijker want toen woonden er nog nie zoveul vreemden in Baol. Toen wiest onze Miel meteen van welke familie ze waren en of ze echt hulp nodig han of nie.”
Miel: “Ik heb er nooit éne franc voor gebeurd. Mar toen ut OCMW kwam in de plaats van het COO, wier de daorveur wel betaold. Iedereen was ineens kandidaat, van te veuren niemand!
Bij mijn afscheid heb ik van Koning Boudewijn een medaille en een oorkonde gekregen.” Vol trots laat Miel mij de medaille en de oorkonde zien.
Baol
“Vroeger was Baol Baol. Is nou nie mir. Er wonen veurt meer vremden dan Baolse. Er worden ok veul te veul appartementen gebouwd. Kijk ok naar de Singel. Was vruger noal wè mooier veur de bouw van de Rabobank. In Oirschot en zo wordt het ouwe in stand gehouwen. Maar ja, hier gaon ze er allemaol aan zitten peuteren. Dat is wel jammer”, aldus Miel en Annie.
Afscheid
Vooraf had Miel heel veel schrik van dit gesprek. Hij was bang na een half uur al uitverteld te zijn. Maar het is hem reuze meegevallen. Onder het genot van een glaasje port keuvelen we nog wat gezellig na.
Buiten laten ze mij nog de authentieke hoefstal zien die 200 jaar oud is. In de hoefstal staat een prachtig paard op ware grootte, door Miel gemaakt van hoefijzers. Ook staat er een zeer authentieke koelbak uit 1793, waarin vroeger het gloeiendhete hoefijzer werd afgekoeld.
Heel duidelijk is dat Miel en Annie nog hartstikke gek op elkaar zijn. Ze kunnen elkaar niet missen.
“Wij hopen als het kan nog heel lang samen te kunnen genieten. Wij kunnen mekaor nie missen. Annie vult aan: “Mijn vader is 96 geworden, mijn moeder 87. Vader stierf op vrijdag en moeder drie dagen later. En dat is mooi jong. Zo iets zouden wij ook willen. Dè zeggen we dikwijls.”
Miel en Annie, heel erg bedankt voor dit fijne gesprek. Het was een genot om met jullie te buurten.
Namens alle leden van onze Heemkundekring waarvan jullie ook al jaren lid zijn, wensen wij jullie nog heel veel fijne jaren toe. Met de nadruk op samen. Het ga jullie goed!
Op 15 augustus 2012 is Miel Rijsbosch overleden.