Geschiedenis van Baarle
De naam Baarle wordt voor het eerst vermeld in een oorkonde van 1 juni 992. De authenticiteit van dit document wordt in twijfel getrokken, de historische gegrondheid ervan niet. Daarom vierden we in 1992 het duizendjarig bestaan van ons dorp.
Baarle is in meerdere opzichten een merkwaardig dorp. Alhoewel er sprake is van één gemeenschap, woont het ene deel van de ingezetenen op Belgisch en het andere deel op Nederlands grondgebied. Het dorp bestaat bijgevolg bestuurlijk uit twee gemeenten, het Belgische Baarle-Hertog en het Nederlandse Baarle-Nassau. De complexe situatie is uniek in Europa. De gemeente Baarle-Hertog bestaat uit 26 delen: 22 enclaves, als eilandjes gelegen temidden van het Nederlandse grondgebied en vier afzonderlijke delen, rechtstreeks verbonden met het Belgische vasteland. Baarle-Nassau omvat negen delen, namelijk een groot gebied op het Nederlandse vasteland (met daarin de 22 vernoemde Belgische enclaves), zeven Nederlandse enclaves volledig omsloten door diezelfde Belgische enclaves en één enclave gelegen op het Belgische vasteland.
In 1198 werd door middel van twee aktes tussen de hertog van Brabant en de heer van Breda de basis gelegd van de huidige verdeling: een deel van Baarle bleef rechtstreeks onder de hertog (Baarle-Hertog) en het andere deel kwam onder Breda (Baarle-Nassau). Grote moeilijkheden ontstonden na de Vrede van Münster in 1648: Baarle-Hertog bleef bij de Zuidelijke Nederlanden terwijl Baarle-Nassau bij het noorden kwam waardoor de enclaves voor het eerst een internationaal karakter kregen. Pastoor Van Herdegom wierp zich op als redder van de enclaves: hij verzette zich tegen het beslag dat Willem II, prins van Oranje, ten onrechte liet leggen op de Baarlese parochiekerk. Die stond namelijk op Hertogs grondgebied. Van Herdegom werd in zijn verzet openlijk gesteund door Amalia van Solms, weduwe van prins Frederik Hendrik en Vrouwe van Turnhout.
Gedurende anderhalve eeuw werd door Nederlandse dorpsfunctionarissen op een sluwe wijze getracht de enclaves in te palmen. Uiteindelijk gingen de regeringen van beide landen zich met de ‘problemen’ in Baarle bemoeien. Door middel van onderhandelingen werd getracht te komen tot een ruil van grondgebied. Tientallen voorstellen werden besproken sinds 1785, maar een akkoord werd nooit bereikt. De tegenstand kwam vooral van de kant van de dorpsbewoners, opgegroeid en ingeburgerd als ze waren in deze unieke situatie. Uiteindelijk werd besloten een status-quo in acht te nemen. Het duurde nog tot 1995 vooraleer de enclavegrenzen officieel als rijksgrenzen werden erkend.
De zorg om te komen tot een goede dienstverlening voor de eigen inwoners noopt de twee gemeentebesturen tot nauwe samenwerking. Langzaam groeien Baarle-Hertog en Baarle-Nassau daarom bestuurlijk naar mekaar toe.