José van Gestel

Image
Aon de praot mee……. José van Gestel

“Al is men huiske nog zo klein, men grootste vreugde is thuis te zijn”

Dré Moors

Castelré, 24 april 2004

Wie is José van Gestel
José werd ruim 72 jaar geleden geboren in de gemeente Baarle-Nassau. Haar exacte geboortedatum is 1 maart 1932.

José zag het levenslicht in het zeer landelijke Castelré aan de Schootsenhoek D37. In het gezin van Gestel werden tien kinderen geboren. Vijf jongens en vijf meisjes. Twee jongens, Jos en Louis en één meisje, Trees, zijn inmiddels overleden. José, altijd ongehuwd gebleven, woont nu tegenover haar geboortehuis, op Schootsenhoek 10. Ofschoon zij nooit gehuwd is geweest, woont zij niet alleen. Haar broer Frans, eveneens ongehuwd, deelt er lief en leed met haar.
Haar vader, Franciscus van Gestel, werd geboren in Ulicoten (Het Bosch) op 10 mei 1886. Haar moeder Maria van Meir, werd geboren op 15 juni 1892 in het ouderlijk huis aan de Schootsenhoek D37. Ook José’s opa en oma Jan van Meir en Treeske Hendriks, woonden in het oude huis. Het huis wordt nu verbouwd door de nieuwe eigenaar.
De vader van José was landbouwer. Haar moeder zorgde voor het grote gezin én voor het kruidenierswinkeltje, ingericht in een kamer van de voormalige boerderij. Textiel en sigaren werden er ook verkocht. Het was als kind altijd al José’s grote passie om mee te helpen in het winkeltje van moeder. Wat José altijd graag wilde, gebeurde in 1961: zij nam de winkel van haar moeder over en was  tientallen jaren hét boegbeeld van winkelend Castelré en verre omstreken. Iedereen leerde er José kennen als iemand die altijd klaar stond voor haar klanten. Geen vijf of zes dagen in de week, nee, zeven dagen in de week. Van ‘s morgens zeven tot ’s avonds negen.

Familieband
De familieband was en is nog steeds erg sterk. José: “Onze Frans en ik hebben altij heel veul contacten gehad mee de bruurs en zusters. Ze wonen allemaol in de buurt. In Hoogstraoten, Merksplas, Rijkevorsel en twee in Wortel. Mee Castel kermies waren ze allemaol present as we in Wortel op zaoterdag un mies op lieten draogen veur onze ouders. Daarna gingen ze bij ons op de koffie. Maar ok sanderendaags op zondag en op maondag waren ze allemaol present. Kaorten deeën we dan heel veul. Twee jaor geleën zen we er mee gestopt. Ge wurdt ouwer, sterven, ziek, nie mir kunnen, ge wit dè wel. Mar as er iet in de familie is, dan zijn ze er allemaol”, aldus José.

Kermis en verjaardagen
Haar opmerking zojuist over Castel-kermis maakt mij nieuwsgierig. Castel-kermis, stelt dat iets voor, vraag ik mij hardop af.
José: “Menneke, menneke, geweldig! Zondags ies ut ruitersport bij Jos Snoeijs. De fanfare uit Minderhout ies er dan ok. Op maondag is ut bal bij de twee cafe’s van de Snoeijssen. Mee héél Castel vieren we dan Vlaomse kermies. Allemaol zo’n bietje tussen de 55 en de 80 jaor zen we. Vanuit de Schootsenhoek zijn wij altij mee z’n dertienen bij mekaor. Om één uur motte inschrijven. Er doen meer dan 100 man mee. Ok komen er mensen van buiten Castel vanwege de gezelligheid. We doen aon hoefijzer gooien, vogeltje pik, ballonnen kapot gooien mee un pijltje enzoveurt. Wie de miste punten hee, krijgt de grutste prijs. Veurig jaor 800 francs, dan 600 francs enzoveurt. Iedereen krijgt twee consumptiebonnekes. Ut inleggeld wè overbleft, krij-de terug. Op tijd oe droogje en oe natje. Bij Jos Snoeijs staot altij un smoutebollenkraom. Om beurten gaon we daor wè zakken oliebollen haolen.
Iedereen legt geld uit as ut oewe tour is om un rondeke te geven. Ut manvolk is wel eens un bietje aongeschoten. Mar gezellig, gezellig, gezellig!
Rond zeuven uren ’s avonds goi iedereen wir naor huis. Te voet natuurlijk. Op desdag kunnen we uitslaopen.”
José houdt wel van gezelligheid blijkt. Niet één verjaardag van de buurvrouwen slaat ze over.
“As één van de zeuven buurvrouwen van de Schootsenhoek jaorig ies, gaon we mee alle vrouwen op de koffie. We eten un gebakske en drinken un waoterke. Vruger ok wel un trappiestje. En as er un vijf bijkomt, dus as un vrouw 55, 60, 65, 70 enzoveurt wordt, gaon we mee z’n allen naar Jos Snoeijs. We eten er dan aaieren mee hesp. De mannen zen er dan ook bij. Allemaol leggen we wè geld uit. Un schoon envelopke er omhenne. De diechtste buurvrouw gift ut aon de jaorige. Ze kan er dan zelf iet veur kopen. Ik zelf heb er un taske, un vaos, un tafelkleed en zo iet veur gekocht”, aldus José.

Dood gaan
Ook in Castelré gaan uiteraard mensen dood. Wat in heel veel dorpen niet meer gebeurt, is in Castelré bij het overlijden van mensen nog steeds traditie.
José: “Wij vallen onder de parochie Minderhout. Alle mensen van Castel worden begraoven in Minderhout. Vruger, wier de overledene naor de kerk gedraogen deur de geburen. Dè doei tegeswurdig de begrafenisonderneming. As er nou iemand sterft bijveurbild, gaot de diechtste gebuur er naor toe. Hij of zij vraogt dan wet er gedaon mot worren. De rouwbrieven worden rondgebracht deur den diechtste gebuur. Mee de koffietaofel , as er zo’n 80 Castelse inwoners aon taofel zitten, helpen zo’n zes diensters uit Castel. De koffietaofel is in de parochiezaal of de zaol veur de gepensioneerden in Minderhout. Iedereen die kan, en dè is bijna iedereen, gaot naor de uitvaart. Héél Castel is er ok bij de avondwaoke. Het veurlezen gebeurt ok dan deur den diechtste gebuur. Jè jom, dezen hoek kan héél goed mee mekaor opschieten. Ut klikt ontzettend goed. Gebeurt er iets, is oewen auto kapot of brandt oe huis af, allemaol staon ze klaor. Deur en deur kennen we mekaor. We zijn op mekaor aongewezen. Zo’n buurt, kunde gij nergens mir vinden.”

De jonge jaren van José
“Wij mochte niet te veul manneke. Uitgaon was er nie bij. As-e-kiek uitging, mos ik ut stiekum doen. Ik was bij de Katholieke Land Jeugd en de Katholieke Jeugdbeweging in Wortel. Op zondagmiddag daor zogenaomd naor toe. Mar we gingen dan ok wel eens stiekum naor ut voetbalplein in Wortel naor de jongens kijken. Dè snapte wel. We fietsten ok veul en in de winter gingen we schaotsen. We zeeën dan thuis waor we naor toe gingen. Mar stiekum reeën we den aandere kaant in. Ik zen veul opgetrokken mee Jeanne Snoeijs. Toen we eenentwintig of tweeëntwintig waren mochten we mee Wortel- kermis en Minderhout-kermis gaon daansen. Just alleen mee de kermies. Anders nie! In de winter gingen we naor un toneelveurstelling in Wortel en Minderhout. Deur de modder. Nou ies ut allemaol hard”, aldus José.
Ik vraag haar of zij ooit verkering heeft gehad.
José: “Un vriendje? Eigenlijk nie. Ik zen wel us mee unne jongen meegelopen. Meer nie. Ik heb er nooit gin zin in gehad. Ik zee thuis altij, as ik zelf un kostwinning heb, trouw ik nooit. Ik zie de mezerie van ut trouwen allemaol wel aon. Kiendje komen, kiendje sterven, ziek worden, nèje. Niks veur men! Vaste verkering heb ik nooit gehad. Het was altij watte. Ik weet nie wa.
Thuis zen ze altij streng mar rechtvaordig gewiest. Ginne minuut spijt van gehad. Ginne minuut. Nooit. Witte wat ut ies, ons moeder zee altij:
Liever vrij,  zee ut kalfke en hij stond aon dun hooitas. Snap-tum? Hij was vrij hè, en ikke ok!
Onze Frans is altij bij men gebleven. Hee misschien wel eens mee un paor meskes meegelopen. Ene keer had ie un relatie van aanderhalf jaor. We kunnen het goed samen vinden, héél, héél goed. Kan ginne mens iet van zeggen. Vandaog heb ik nog gefietst en de meensen zeeën: Gullie kunt toch wel heel goed overeenkomen. Allez. De taken zijn verdeeld. Ruzie maoken? Wat ies ruzie maoken? Mee de pannen naor de kop gooien? Un meningsverschil. Dè kan.
As ik weg ben gewiest staon de patatten, het vlees en de soep al klaor. Hij kan zéker zo goed koken as ik. Unne knoop aon z’n broek zetten kan ie ok. As da mot, ja.”

José’s herinneringen van school komen boven
“Ik ben altij in Wortel naor de laogere school gegaon. Vanaf café Staf Snoeijs gingen de kinderen van de Schootsenhoek naar Wortel naor school. De rest van de Schootsenhoek, den Hooiberg en ut Groeske gingen naor Minderhout naor school. Na ut lager onderwijs ben ik drie jaor intern gewiest bij de zusters Ursulinnen in Hoogstraoten. Om de zes weken naor huis, terwijl de school mar op un paor kilometers van huis waar. Na twee jaor was ik er nie mir gère. Het was er héél, héél streng. Ik ben er wel goed opgevoed. Leerde er Frans, koken, wassen, naaien. We hebben wel eens straf gehad omdat we bezig waren mee propkes schieten. Toen de zuster terug binnen kwaam, kreeg ze er eentje tegen hurre kop. Het kot te klein. We wieren allemaol gestraft. We mochten nie naor huis. Amai, dè was un zwaore straf!
Om de zes weken mochten we dus normaol naor huis. Van zaoterdagmiddag tot zondagoaovond. Dan terug binnen. Amai, op zondagmiddag kreeg ik al buikpent. 
Na die drie jaor ben ik thuis gebleven. Daor kossen ze men gebruiken veur te helpen in de huishouding en de wienkel. Ginne electriciteit was er. We sliepen mee vijf meskes op één kaomer. De jongens beneeën en in de bedstee. In 1957 wier er un nieuw huis en wienkel gebouwd tegenover ons ouderlijk huis. Onze pa, ons moeder, ons Garda, Fraans en ik gingen er wonen. Onze Rik bleef in de ouwe boerderij wonen. Toen de jongste ging trouwen in 1961 heb ik de wienkel mee onze Frans overgenomen.”

In de winkel is het een drukte van belang
De winkel werd haar lust en haar leven. Ze leerde het van haar moeder die het weer had geleerd van háár moeder. De klanten kwamen niet alleen van Castelré. Nee, uit heel de Kempische regio. Vaak kwamen de klanten te voet of met de fiets, mee ‘un taske’ om de nek. Het was er een drukte van belang.
José: “Er kwamen wel 150, 160, 170 klaanten per dag. Het was hier in Holland veul goeiekoper as in Bels. Ik verkocht veul botter, margarine en pudding. Dè school heel veul in prijs. Zeuven van de zeuven daogen waren wij open. Van zeuven uur ’s morgens tot negen uur ’s avonds. Elken dag. Ok tussen de middag. Rap, rap soep eten, en wir naor de winkel. Buurten ging bekaanst nie. Er stonden soms wel vijf of zes man te wochten. As de grens vrij was gingen de vrouwen hier allemaol zwanger buiten…… Botter, ha, ha, ha! Onder de schort in zakken!
Witte, as ge jong bent meude nie mug zijn. Daor heb ik nou nog dikwijs spijt van. Menne jeugd ging helemaol weg mee in de winkel staon. Werken, werken, amai. Laoter hebben we de wienkel vanaf zondagmiddag twaolf uren dichtgedaon. Wir laoter den hele zondag.
Mee Wortelse vrienden gingen we dan mee den auto tourkes maoken. Naor Rotterdam, Amsterdam, Schiphol, Antwerpen, Biervliet, Cadzand. De kilometers wieren opgeschreven en de kosten saomen betaold. Hebben we zeker vijfentwintig jaor gedaon. Was heel plesant. Onze Fraans en ik hebben ooit un lot gewonnen naor Lourd. Alles bij mekaor is onze Fraans twee keer in Lourd gewiest, ikke wel vijf keer.Verder unne keer drie daogen naor Luxemburg. Meer vakanties hebben we nooit gedaon.
In 1988 ben ik gestopt mee de wienkel. Ik was ziek geworden, helemaol afgekeurd vanwege de rug. Onze Fraans hee unne pientere kop jom. Hij hee toen op un heel goeie manier de bedrijfsbeëindiging geregeld.”

Haar hobby’s
Het liefste wat José doet is kaarten en puzzelen. Rikken met vriendinnen in Wortel.
José: “Op donderdagmiddag kaort ik mee de gepensioneerden in Wortel. Dè pakken ze mijn nie af. Mee vijf vrouwen zitten we aon un taofeltje. Gezellig, gezellig, gezellig! Er is gin taofel waor ze zoveul plezier hebben as wij. Om drie uren krijgen we un bakske koffie. Un koekske erbij. Amai, het is toch zo gauw vijf uren. Ik ben ok unnen geweldige voetballiefhebster. As er unne match op TV is, kijken wij. Ik zen ene keer naor Holland-België gewiest in Antwerpen. Mee vier Belzen. Holland verloor. Aiemai! Ik zal altij veur mijn laand opkomen. Ze mogen nikske van Holland zeggen of ik vlieg er op. Ik verdedig mijn land. Van den Bels trouwens ook gin kwaod woord. Op desdag fiets ik mee drie vrouwen un eindje. Vandaog zen we naor Meel gefietst, twintig kilometers zeshonderd. Af en toe unne stop in un café. Mar nooit gin bier. Nooit gerookt. Vruger luste ik wel un advokaotje.
Verder ben ik een regelmaotige bezoekster bij het Katholieke Vormingswerk voor Vrouwen en het Missiewerk. Ik zong veul jaoren in het koor van de parochiekerk in Wortel en ben nou bij het gepensioneerdenkoor. Ik ben ok nog bestuurslid gewiest van de Zonnebloem. Ik zaat saomen mee broeder Rafiël in ut bestuur.
Iederen zondag goi ik naor de kerk. Vruger gingen we altij naor de kerk van Wortel, op zaterdagaovond om zes uren. In de wienter is dè nogal laot. We hebben nou un aander kerkske gevonden. Daor is de mies om vijf uren. Het ies un mooi kapelleke, ge kunt er goed bidden. Iedereen doet mee. Het ligt in Merksplas, Zwartgoor. Dè kerkske is altij vol. Op Paoszaoterdag motte er drie kwartiers van te veuren zen. Anders kun de er nie mir in.”

Afscheid
José is er zeker van in de hemel te komen. “ Er is daor boven iet. Ik weet nie wa. Ik heb nooit un vlieg kwaot gedaon. Ik zen nie bang om dood te gaon. Mar ik goi nie gère dood! Ik ben héél gelovig. Mar ik vind wel dè Onze Lieve Heer nie mos toelaoten det er zoveul erremoei in de wereld is.”
Over de jeugd van tegenwoordig heeft José ook wel een mening: “De jeugd van tegeswoordig is heel aanders groot gebrocht. Schomte zit er nikske mir in. Hier in Castel hebben wij mee de kinderen gin problemen. Lest was ik bij Snoeijs in ut café en zag en hoorde ik daor jeugd bezig. Ik docht bij mun eigen, hedde gullie nou gin eergevoel mir? Mar ja, misschien ben ik wel te ouwerwets.”
Over Baol heeft José ook haar mening.
“Het enige wè wij mee de geminte Baol tot nou toe hebben is dè ge daor mot zen veur oe pas en ut rijbewijs. Aondacht krijgen we nie. Wij zeggen nikske. We hebben lang gevraogd om de verzakte goot veur ons huis te verhogen. De makkendam is steeds hoger komen te liggen en as ut rengert staot ut waoter tot aon ons huis. Toen wij ut vroegen er iet aon te doen was ut geld op. Ut jaor derop wir niske nie. Dè vinden wij erg. Onze Frans rijdt er nie mir henne. Van Baol weten ze Castel aanders wel te veinen : dan motte di geven, dan dè, dan dè. Heel veul meensen in Castel zeggen: in Baol motten ze oe hebben veur ut geld.”

Haar broer Frans voelt zich al een paar dagen niet goed. De dokter is geweest en hij heeft medicijnen gekregen. Hij rust uit in een stoel in de serre.
Dan roept José: “Fraans, Fraans, zenne-kiek nog iet vergeten te vertellen?”
Fraans: “Watte?”
José: “Niks vergeten te vertellen?”
Fraans: “Tis goe zo.”
José tenslotte: “Al is men huiske nog zo klein, men grootste vreugde is thuis te zijn!”

José, ik vond het geweldig om met jou te hebben kunnen buurten. Als ik weer door Castelré kom gefietst, zal ik altijd denken: Die José, die kan praten. Wat een genot om met jou te buurten!
Namens alle leden van Heemkundekring Amalia van Solms wensen wij jou, samen met jouw broer Frans, nog heel veel fijne jaren toe!

Jose van Gestel overleed op 3 september 2014

Scroll naar boven