Aon de praot mee…. Jan Geerts
“Bij ons thuis zagen ze det er iets aanders in zat as boerewerk”
Dré Moors
Ulicoten, 30 juli 2005
Wie is Jan Geerts
Jan woont in de Bernardusstraat in Ulicoten. Hij is geboren en getogen in Ulicoten. Op 1 september 1919 zag hij op de Maaykant het levenslicht.
Jan is dus nu 86 jaar. Een groot gedeelte van zijn leven was hij de smid en loodgieter in Ulicoten. Zijn bedrijf was gevestigd aan de Dorpsstraat. Hij is de zoon van Janus Geerts en Anna Kusters. Vader Janus werd geboren in 1885. Moeder Nellie in 1887. Op de Maaykant hadden de ouders van Jan een landbouwbedrijf. Jan had 4 broers en 5 zussen. Inmiddels zijn helaas al zijn broers en 3 van zijn zussen overleden.
Op 1 oktober 1947 trouwde Jan met Maria van Engelen uit Chaam. Zij werd geboren op 13 september 1923. Maria overleed helaas op 1 januari 1998. Jan en Maria kregen 5 kinderen, 2 meisjes en 3 jongens. Zijn zonen wonen in Ulicoten. De ene dochter in Geldrop, de andere in Molenschot. Jan is erg blij met zijn 9 kleinkinderen.
Herinneringen aan zijn jeugdjaren
Jan heeft nog een uitstekend geheugen. Met heel veel plezier en zeer uitgebreid praat hij over zijn jeugdjaren.
“Bij ons thuis han ze un boerderij. Er lagen ongeveer dertien hectaren grond bij. Toen ik un jaor of virtien was, huurde onze pa er eenentwintig hectare bij. Van de Rakt uit Baol regelde dè. Er was veul werk op de boerderij. In ut begin han we zes of zeuven koeien. Laoter zijn er dè meer geworden. Veul van de grond laag in de buurt van de Martine-hoeve. Onze pa verbouwde er graonen. En natuurlijk wier er gehooid op de weilanden. Aon de Chaomseweg noemden ze de bewoners van de Maaykant en dus ok ons, de luie kaant! Dè zeeën ze omdat wij mee de melk ut lest aon de melkfabriek mossen zijn. Zelf koeien melken heb ik eigenlijk nooit gedaon. Ik heb wel melkcursus gevolgd bij Chareltje Jacobs. Dè was unne goeie leermister. Het is wel goed gewiest det ik die cursus heb gevolgd omdat ik laoter melkmachines ging verkopen.
In de langgevelboerderij van men ouders uit 1783 waor veul kalk en leem aon was gebruikt, sliepen we mee zun vieren op één kaomer. Later kreeg ik un eigen bedstee toen ik flink ziek was gewiest. Toen ik un jaor of vijf was, ging ik naor de bewaorschool. Irst wassen, dan schone kleren aon en mun haor kammen mee un luizenkammeke. Het was un heel karwaai om op school te komen. Het was mistal op klompen, dus dikwijls natte voeten. Toen was er nog ginne harde weg van thuis naor Pete en Schoene. Schoen wonde in un heel ouw laog huiske, waor grote mensen krom mossen gaon om dur de deur binnen te komen. Verder deur naor Kees van Sas die ok un ouw laog huis hai. Dan via de Chaomseweg richting Rijvers en Jaoneke van de Dekker. Zijn vaoder was dakdekker, vandaor dieën naom. Dan verder over het kerkpad langs de Lieter en zo kwamen we aan de Dorpsstraat bij Michielsen.”
Brood bakken
Jan kan zich ook nog goed herinneren dat er thuis brood werd gebakken. Jan: “Veur 1929 waren er in Ulicoten gin bakkers. Verschillende mensen han un bakhuis staon, of un bakgebouw mee oven achter aon ut huis mee schoorsteen. Daor han veul mensen dan unne trog staon om deeg te maoken. Bij ons thuis stond de oven in de moos, zeeën ze vruger. Nou zeggen ze bijkeuken. De deur van de oven stond onder de schouw in het woonvertrek, zodat daordeur de rook weg kos. Het deeg maoken gebeurde bij ons in het woonvertrek. Er werd dan un grote kuip op de vloer gezet, meel of bloem er in gedaon en soms krenten. De gist was om te rijzen. In ut midden van ut meel wier un kuiltje gemaokt veur de gist en ut waoter. Dan kos mee ut mengen begonnen worden. Het deeg mos goed omgezet worden. Dan mos alles nog un half uur staon om te rijzen. Iedere keer wier er un stuk deeg afgehaold om un brood van te kneden. Er wier zowat iedere week gebakken en zowat vijftien grote brooien. Als de oven heet was en de brooien klaor om te bakken, wier mee un lang hout mee un stuk natte zak er aon het overblijfsel van het stoken opzij tegen de kaant van de oven gedaon. Da was om de brooien goed warm te houwen. Dan kossen de brooien er in om te bakken. Da duurde un goei half uur. Laoter hee bakker Pol in 1928 un stuk grond gekocht van Gus Piep (Geerts) en daor un huis laoten bouwen mee winkel en bakkerij en wat er bij hoort. Hij hee nog twee jaor mee unne benzinemotor moeten werken om de deegmachine te laoten draaien. Toen was er nog gin elektriciteit. Intussen han ze bij Rentïens ook un bakkerij laoten bouwen en Frans van Opstal zien te krijgen die bij Ansems in Chaom werkte. Dus kwamen er twee bakkers in Ulicoten. Bakker Pol bracht nadat ze bij ons thuis ophielden mee zelf bakken, twee keer per week zowat zes witte brooien en twee roggebrooien en gewoonlijk un partij bodschappen om te eten. Want wij waren mee veulen.”
Zijn schooljaren
“Op school as leerling kos ik gèf mee, denk ik dan toch. We waren makke leerlingen. Tegeswoordig zijn ze brutaol, da hoort er bij. Mister Bayens was toen al nie zo jong mir. Daorom was ie ok nie mir zo streng. Omdat ik nao de zesde klas nog nie oud genog was, mos ik nog un jaor naor school. Mee zun vijven zaten we toen in de zeuvende klas. We hoefden niks te leren. We kregen rekenboekskes van de vierde klas om bezig te zijn, soms mee de uitkomstenboekskes er bij. De mister wies da wel, mar die was al lang blij dè we bezig bleven. In dè jaor kochten ze bij ons thuis veur men unne fiets bij Kees Sommen, de opa van Ben. Ik was dan gauw thuis om mee te helpen op de boerderij. Ik vond het toen mar wè fijn dat ik veur mister Bayens onder schooltijd bodschappen mocht doen. Bijveurbild mos ik mee papieren ergens naor toe rijen om te laoten tekenen, naor ut postkantoor of om medicijnen te haolen bij den dokter. Zijn vrouw Suska is naomelijk heel lang ziek gewiest.
Kleren kopen din we in Breda. Ons moeder en ik reeën dan mee in de vrachtwaogen van Jaon Rentïens. Ons moeder veurin, ikke achterin op unne eierkist. Mee kleren uitzuken bemoeide ik mun eigen nie. Da vond ik vrouwenwerk. Alles wè ze me veurzetten, vond ik goed”, aldus Jan.
Na de lagere school ging Jan volgens zijn zeggen één jaar naar de avondschool in Ulicoten. “Dè was un soort uitgebreide laogere school. Juffrouw Toten gaf les. Dè ging heel goed.” Daarna volgde Jan landbouwlessen in Ulicoten bij meester Verschuren. Jan: “Bij het examen vroeg mister Verschuren aon unne aandere leerling hoe diep de boeren mossen ploegen. Meer vroeg ie nie. Dieën jongen wies gewoon nie meer. Hij kos er niks aon doen. Wie da was? Da zeg ik nie! Bij ons thuis zagen ze wel det er bij mijn iets aanders in zaat as boerewerk. Toen ik nog klein was, mokte ik al un speulgoedkerke.
Op unne dag vroeg Kees Sommen men om mee draod te trekken veur de elektriciteit. Ik ben daor gaon werken en zo ben ik er in gerold.”
Klompen maken
Jan wil ook nog iets kwijt over het klompen maken vroeger. “Onze buurman Gust van Steen maokte klompen. Gust kos slecht gaon, want hij had un handicap aon zijn been. Gust hai zelf un huiske gebouwd, waorvan un gedeelte was ingericht as klompenmaokerij. Omdat ik zoiets en nog veul aandere dingen interessant vond, heb ik dikwijls staon te kijken hoe hij mee de haand klompen maokte. Irst mos er unne canada-boom gekocht worden. Die mos hij dan in stukken van ongeveer virtig centimeter zaogen. Da mos mee twee man gebeuren. Zijn bruur Kiske hielp dikwijls. Dan mossen die blokken gekloven worden. En dan mee un hakmes en un snijmes in model maoken. Daarna klemde hij ze in un soort klem van hout en mos er plaats gemaokt worden om de voet in te doen. Dat was enige gaoten boren en wa uithakken. Dan mee un gebogen snijmes mee unne houten steel van zestig cm, die hij in zijn hand hield om een model van de voet te krijgen. Ge stond er van te kijken hoe handig hij daarin was. De maot hoefde je nie op te geven, want van iedere klant had hij un houtje veur de maot. Nou ik ut toch over klompen heb, de klompen veur de jonge garde wieren mistal gehaold bij Keustermans in Baol, tegenover dokter Govaerts. As ge dan zeet, ik kom veur klompen, dan deeën ze de deur open en zeeën, klim mar naor boven en zuuk mar uit. Daor lagen un paor honderd stel klompen. Na den oorlog is Jan Laurijsen klompen gaon verkopen, of eigenlijk zijn vrouw Miet, want Jan mos altij gaon metselen. Jan woonde in ut huis van Hein de Kort tegenover de kerk. In de school mossen klompen uit, dus in de gang van de school stond un hele rij klompen. De vrouwen en meskes hadden mistal ook zondagse klompen, mee veur een mooie teut er aon en ribbels op de kap veur de versiering. As ze er mee over de vloer gingen, kletterde da hard. Mannen han dikwijks ook zondagse klompen. Da waren dan hoge klompen dus zonder leerke en geel geverfd mee ribbeltjes in de kap, welke dan donker geverfd waren. Herman Boeren hee dikwijls nog zulke klompen aon.”
Tijdverdrijf als jongeman
Zoals Jan al eerder vertelde, hij vond zich zelf vroeger ‘unne brave’. Toch schiet hem nog wel iets te binnen wat het vertellen waard is. Jan: “Zo af en toe wier er wel eens gevochten. Misschien wel uit verveling zochten de jonge mannen van de Maaykant de jonge mannen van de Strumpt wel eens op. Dè gebeurde in ut gangeske tegenover de kerk. De onderlinge strijd mos dan uitgevochten worden. Er wier hard geroepen en mee de vuist wier er wel gedreigd. Ut eindigde mistal mee ut elkaor unne flinke ruk geven. Wij kwamen trouwens nooit op de Strumpt. Dè was veul te weid. Ook tegen de jonge mannen van den Haaykaant vochten we wel eens.
Ik kan me ook nog herinneren dat onze Sjef un luchtbuks en pijltjes uit Breda hai meegebraocht. Ok van die plaotjes om op te schieten. Dus han we dan op zondagmiddag wir wè aanders te doen. Da was mee unne flinke groep, mee un man of vier, vijf. Fons en Jos Verheijen en soms Bartje Jacobs waren er ok bij. Dan was het ieder vijf keer schieten om de miste punten. Eens was Jos Verheijen aon de beurt. Onze Fons stond un paor meter van waor ze op mossen schieten. Wa gebeurt, Jos mikt op onze Fons en het pijltje zat midden op zijn neus, gelukkig nie in zun oog! Toen was het veur un paor weken gedaon mee schieten. Daarna mochten we van onze pa er toch wir mee deurgaon.
De pastor, ik wil gin kwaod woord zeggen, daor gaot ut nie om, prikte in de kerk dat we naor un zeker café aon den Tommel in Baol, de naom weet ik nie mir, nie mir naor toe mochten gaon. Wij mee drie man waren ’s middags bijeen en wisten nie wa doen. Toen zee er eentje, zullen we eens naor dè café gaon kijken. Dus wij op de fiets er naor toe. Wij er naor binnen, mar dè viel nie mee, want ut café was overvol. De pastoor hai eigenlijk wel gelijk. As ge toch zaagt hoe die meskes gekleed waren! Ze han zulke korte mouwen dè ge de ellebogen kos zien en zowat gin kraog aon de hals! We hebben un consumptie genomen en zen wir weggegaon, ut was toch te gek. Toen han de vrouwen en meskes namelijk mouwen aon de kleren die nog helemaol aon de pols kwamen en unne flinke kraog aon de hals.”
Jan volgt lessen
In militaire dienst hoefde Jan niet. Hij werd afgekeurd wegens longproblemen. In 1942 behaalde hij het middenstandsdiploma. Kreeg in de oorlogsjaren technische tekenlessen van Cor van de Bok. De lessen werden gegeven bij bakkerij het Lekkerbekje in de Kerkstraat in Baarle.
Tot 1944 werkte Jan bij Kees Sommen. Vervolgens een paar jaar bij Miel Rijsbosch in Baarle. Echt op een smederijschool heeft hij nooit gezeten. Wel volgde hij op advies van de smederijbond in Utrecht privé-lessen bij een leraar van de ambachtsschool uit Breda. Na de lessen moest Jan een hele week examen doen in Amsterdam. Hij slaagde zonder problemen.
Jan leert zijn vrouw kennen
Toen Jan 25 jaar was, maakte hij voor het eerst kennis met zijn latere vrouw. “Van te veuren hai ik gin meskes gehad. Ja, wel eens eentje naor huis gebraocht die ik nie alleen kos laoten. Echt nie! Mee Aanbiddingsdag heb ik kennis gemaokt mee Maria Engelen uit Chaom. Da was in december. Tegenwoordig zouden ze er mee lachen da wij Aanbiddingsdag vierden. Er laag sneeuw. Ut was wel liefde op ut irste gezicht denk ik. Ze werkte in Ulicoten. Een keer per week zaag ik ze. Uitgaon deeën we nie. Daor was gin geld veur. Bietje kuieren en wa waandelen. We han twee jaor verkering toen we getrouwd zijn. Wij waren van de ouwe garde. Wiesten van niks. We zijn begonnen in de kiepenkooi van Jan de Roy aan de Dorpsstraat. Irst mochten we er van de geminte nie in. Die hai de kooi toegewezen aon unne grenscommies. Jan de Roy hai daor heel veul moeite mee. As da deur gaot zet ik er aon den aandere kaant verkens in, zee Jan op kwaaie toon tegen de geminte. Want ge wit wel, Jan de Roy was un bietje unnen deurdouwer. Jan ging er tegen in. Pas op den dag van ons trouwen kregen we toestemming om in de kiepenkooi te gaon wonen. Jongen jongen, alles was nieuw veur ons toen we getrouwd waren! Toen waren er nog geheimen. Die zen er tegenwoordig nie meer. Hoe heet da…… voorbehoedsmiddelen, die waren er nie. Braaf zijn moste. Aanders was ut klote! Ons vrouw raokte in verwachting van ut irste kind toen we un half jaor getrouwd waren. Ik zal het nie goed gedaon hebben zeker!!”
Jan aan het werk als zelfstandig smid
“Op den hoek van de Dorpsstraat en Meulenstraot hai Boeren altij gezeten as smid. Ze vertelden me dat ik eens mee hullie mos gaon praten, want ze wilden er mee uitschaaien. Vruger was daor un herberg. In un klein gebouwke van zes bij zeuven meter en wet op grond stond van un aander, ben ik in 1947 veur mun eigen begonnen. Den hoefstal stond aon de straot. Ik repareerde er de irste jaoren ploegen en besloeg pèrden. Nao korte tijd begos ik ok mee waoter aon te leggen. Ik hai daorveur gin papieren. Toen kwaam er iemand van de waoterleiding uit Breda en die keurde mijn werk en ik kreeg een vergunning. Laoter groeide mijn bedrijf flink uit. Ben ook landbouwmachines en tractoren gaon verkopen. Un bruur van men hee ok nog bij men gewerkt. Laoter kossen wij trouwens gaon wonen in een gedeelte van ut huis van de Schipper.
De miste boeren uit Ulicoten hai ik as klaant. Pèrden waarvan ik de hoeven mos kappen waren soms vervelend, zeker die de hele winter in den donkerte op de stal han gestaon. Dè viel dan nie mee. Er was gin richt mee te schieten. Ik was er un paor uur mee bezig, mar rekende mar un half uur. Un vast bedrag. Eigenlijk ben ik te eerlijk gewiest. Echt waor. De prijs stond altij in mijn boekske. De klaanten hoefden nie af te bieën. Da had ik al gedaon. Sommigen wilden persé afbieën. Die gingen dan wel naor un aander dorp omda ze dochten daor goeikoper uit te zijn. Mar ut gaot er toch om wè ge mot betaolen, toch nie wè ge kunt afbieën? Dè is toch waor ok! Op un aander vroegen ze un del meer. Wè ze daor afbooien, hai ik van de prijs zelf al afgedaon. Uiteindelijk waren ze duurder uit dan bij men.
Ik heb veul uren gemaokt. As ge nie op de werkplaots waart, dochten ze dè ge niks aon ut doen waart. Mar dan was ik de boekhouding aon ut doen. Soms kwamen ze ‘s avonds om half tien nog. Ik zeg, ge komt toch zo laot? Ik kom as ik zin heb, wier dan wel eens gezee. Ja jom, ik heb altij klaor gestaon en heb de klaanten wel een bietje bedorven.
In Castelré ben ik ook verschillende keren naor toe gegaon omdat er problemen waren. Unne boer hai den hele dag al geprobeerd om den tractor aon de praot te krijgen. Tegen den avond ikke op ut brommerke over Baol daor naor toe, want de weg binnendeur naor Castel was te slecht. Ik hai trouwens in Ulicoten as irste un brommerke, unne Mosquito, gekocht bij Mathijssen in Alphen. Er laag veul sneeuw. Mee mijn voeten over de grond om nie te vallen. Nieuwe contactpuntjes in de tractor gezet en klaor was Kees. Mar ik durfde niks te rekenen veur de tijd det ik onderweg was gewiest.
Unne aandere keer belde er iemand uit Castel det ie zonder waoter zaat. Ik probeerde de pomp mee unne drukketel aon de praot te krijgen. De pomp stond boven op de waoterput. Het ging nie. Toen de installatie en de vloer mar afgebroken. Het deksel er af. Wè bleek, de put zat vol mee worteltjes van unne grote boom achter het huis. En die zoog héél de put leeg! Enfin, ikke de put schoongemaokt, de installatie wir opgesteld en wir naor huis.”
Uitstapjes
Jan is met zijn vrouw niet vaak op vakantie geweest. “Ik ben samen met mijn vrouw, Miel Rijsbosch en zijn vrouw en nog twee van Gilze eens een weekend naor Cochem aan de Moezel in Duitsland gewiest. Mee twee auto’s reeën we op zaoterdagmorgen weg en op zondagavond weer thuis. Zaten heen en terug alles bij mekaor zestien uur in de auto. Daor op zaoterdagavond wè gekeken, rondgereeën en un wijntje gedronken. Ok hebben we twee keer familie in Zuid-Frankrijk bezocht. Ene keer zijn we mee vrienden naor Zuid-Limburg gewiest. Wij gingen dus nie veul weg. Mar die bij de verkenners waren gewiest en dikwijls op kamp gingen, die gingen wel nog al eens op vakantie. Die ware dè gewend.
Oh ja, wa ik ok nog wil vertellen. Mee eerste Pinksterdag wouwen wij mee de kinderen naor Scherpenheuvel. Ikke in Baol om vijf uur naor de kerk en mijn vrouw hier om zeuven uur. Brood klaormaoken, want ut mocht vruger niks kosten. We zijn zo het trouwste klaor en belt er iemand aan. Zijn melkmachien dee ut nie goed. Ik dorf nie te zeggen da wij weg wilden naor Scherpenheuvel. Hoe dan ok, de reis naor Scherpenheuvel, ging nie door. De kinderen reageerden eigenlijk nie. Die waren toen eigenlijk ok onderdanig.”
Gezondheid en hobby’s
De gezondheid van Jan is de laatste jaren van invloed op zijn ontspanningsmogelijkheden. Als het een beetje miezerig is, wordt hij snel moe vanwege zijn hart- en longproblemen. “Veurige winter ben ik nog flink ziek gewiest. Problemen mee ut hart. Ik heb unne pacemaker. As de veer brikt, dan is het gedaon mee de pret,” aldus Jan.
Ik vraag hem of hij denkt in de hemel te komen. “Hemel? Daor praot ik liever nie over. Ik wacht mar af of er die ene is. Dè moet iedereen mar veur z’n eigen uitzuuken. Goed gezee hè? Mar ut is meegepakt as er unne hemel is.”
Vroeger danste hij graag. Volgens zijn zeggen heeft hij vanaf zijn huwelijk zeker 40 jaar gedanst. Zo’n 20 keer per jaar gingen hij en zijn vrouw met vrienden uit Strijbeek dansen in St. Willibrord en in St.Lenaerts.
Jan: “Echt tijd voor hobby’s heb ik nooit gehad. Werken, klaor staon veur de klaanten, da was mijn hobby. Bij de bejaardenbond kom ik nie mir. Ik hoor slecht en als alles aan je voorbij gaot, is da nie leuk. Televisie kijken doe ik ook nie veul. Wel puzzelen en un bietje lezen. Sinds een week of wa ben ik begonnen mee unne computer. Ik ben un paor weken bezig gewiest om te leren hoe hem aon en uit te zetten! Onze Johan hee men een bietje op weg geholpen. Nou ben ik begonnen mee mun levensverhaol op de computer te zetten. Eigenlijk is de aanleiding daorveur da gij gevraogd het om mee men te buurten. De kinderen zeggen, pa, daor moette mee deur gaon. Mar aon internet begin ik nie mir. Kom nou, ik ben er 86!
De tuin bijhouwen doe mijne schoonzoon. Die is daor specialist in.
Links en rechts buurten doe ik ok nie veul mir. Ja, af en toe bij Janus Rijvers en bij de vrouw van un broer van men. Ik goi wel heel gère naor ut jaorlijkse buurtfist. Dan ziede de buren en kan er gezellig bijgekletst worden. En natuurlijk ga ik iedere dag un bakske koffie drinken bij onze Janus die un werkplaats, winkel en woonhuis hee tegenover de plak waar ik vroeger de smederij had. As ik daor nieuws op heb gedaon, kon ik dat toen mijn vrouw nog leefde aan haar vertellen. Sinds zij is overleden moet ik bij wijze van spreken tegen unne stoel praoten. Ik heb daar geweldig aan moeten wennen. Met z’n tweeën samen zijn is heel anders.”
Ulicoten
Jan is best een beetje trots op Ulicoten. “Ulicoten is veul vooruit gegaon. Er zijn veul verenigingen. Volop sport, dè is schoon werk. Vrouwen moesten vruger thuis werken, van ’s mergens tot ’s avonds. Van dieën kaant is ut goed da vrouwen ook kunnen sporten, tennissen en zo. Maar ook Ulicoten zelf is goed opgeknapt. Kijk mar eens naor de Dorpsstraat en de woningbouw in de Bernardusstraat.”
Afscheid
Na dit uitermate plezierige gesprek met Jan is het weer tijd om afscheid te nemen. Voor ik weg ben, geeft hij aan nog graag lid te willen worden van de Heemkundekring. Mooi zo Jan!
Alle leden van de Heemkundekring danken jou hartelijk voor dit gesprek en wensen jou nog een aantal fijne, gezonde jaren toe. En we wensen jou heel veel succes toe bij het intoetsen van jouw levensverhaal op de computer!
Jan Geerts is op 9 december 2009 overleden.