Aon de praot mee….Fiuk Joosen
‘Toen ik smokkelde hai ik ut beter as Koning Boudewijn ’
Dré Moors
Baarle-Nassau, 17 april 2001
Wie is Fik
Fik is geboren en getogen in Baol. “Ik zij unne echte Baolse. Geboren dun zeuventiende november 1932.
Ik wor dus dees jaor 69. Ik zen geboren in Baol just tegenover de Limfa op de Chaamseweg neffen dun wienkel van Fraans Couwenberg. Ons Ria ies daor ok geboren. Onze Fons en onze Jan zen geboren in Baarle-Hertog, just tegenover de looierij, ok op dun Chaamseweg. Ik ben dun oudste van de vier. Onze Fons wont nog bij ons moeder in Baol. Ons moeder ies trouwens al 92 jaor. Ons Ria wont in Australië en onze Jan wont ok in Baol,” aldus Fik.
Fik is getrouwd met Jeanne Riggeling, dochter van ‘het Wapen van Nassau’. Jeanne werd geboren op 8 augustus 1946. Het was het tweede huwelijk van Fik. Fik leerde na de scheiding zijn Jeanne kennen toen hij ‘pientjes ging pakken’ bij Riggeling op de Singel.
In 1971 trouwde hij met Jeanne. Op 1 september 1973 schonk Jeanne het leven aan hun zoon Erik.
Al 26 jaar bewonen Fik en Jeanne een huurwoning aan de Strijenstraat in Baarle-Nassau.
Zowel zijn vader als moeder zijn geboren en opgegroeid aan de Reuth in Baarle-Nassau. De roepnaam van zijn vader was Jaon. Hij overleed twaalf jaar geleden.
“Onze pa werkte bij de Gruijter in Breda. Hij was reiziger zo gezee. Hij mos boekskes ophaolen bij de klaanten in Baol en omstreken. In die boekskes wieren dan de bodschappen opgeschreven die de week daorop dur de Gruijter thuisbezurgd wieren. In 1950 wier ie werkeloos. Daarnao is ie begonnen bij dun Hero in Breda en de munutieopslag in Ullecoten. Daor is ie ok mee pensioen gegaon.
Onze pa waar unne echte pollitieker. Hij schreef brieven naor van Agt en den Uijl over dingen waor onze pa ut nie mee eens waar. En hij kreeg antwoord! Persoonlijk ondertekend dur van Agt en den Uijl. Mee Kerstmies stuurde den Uijl altij un kaort naor onze pa.
Fik naar school
Omdat wij in Baarle-Hertog wonden, mos ik naor dun Belze school. Ik ben daor vier jaor naor toe gegaon. Onze pa hee toen mee Dré van Kuijk kunnen ritselen det ik toen naar de Hollandse school kos. Dun ouwe heer vond naomelijk det op dun Belze school nie zo goed geleerd wier. De Hollandse school stond toen aan de Stationsstraat op de hogte van Lehman. Daor heb ik drie klassen gedaon. Toen ben ik één jaor naar de Ulo in de Pastoor de Katerstraat gegaon. Mar toen wier de Ulo veraanderd in ‘Meer Uitgebreid Lager Onderwijs’. Dè waar moeilijker!! Daorom heb ik toen de irste klas nog unne keer gedaon.”
In die tijd was Fik trouwens heel actief bij de verkennerij. Hij heeft dat altijd met heel veel plezier gedaan.
“Konde gij goed leren Fik?” vraag ik hem.
Fik antwoordt heel eerlijk: “Neie. Ik dee niks. Jè, un bietje speulen en ik waar actief bij de verkenners. Ik heb vier klassen deurlopen en ik zakte as unne baksteen. Hier, kek mar op mèn endrapport: duits 4, engels 4, algebra 4, frans 4. Mar ja wè wilde.
Bij de franse les docht ik det het hollandse woord veur l’amour het schroefje waar! Onze pa die zee det aon mun eigen laag, want ‘ge kekt over de boeken henne in plak van durin’.
Ik heb dikwijls strafwerk motte schrijven. De broeders waren streng god verdoeme. Van wiskunde en rekenen hai ik de ballen verstaand. In godsdienst waar ik unne goeie. Daor haolde ik achten en negens veur. Het hoofd zee tegen onze pa det ie men nie mir trug hoefde te sturen, want ut diploma haolt ie in gin 35 kere! Toen zee onze vaoder, en nou gaode werken. Mar laoter ben ik toch nog geslaagd veur middenstaand, kruidenier en vakbekwaamheid kleinhandel in tabak.
Wielrenner, dè was ik gère geworren. In munne jonge tijd kos ik goed coursen jongen! Mar ik mocht van onze pa gin coureur worren. Det is min volk, zee onze pa!”
Fik aan het werk
Aan de hand van aanstellingsbrieven en ontslagdocumenten laat Fik mij zien waar hij zoal heeft gewerkt.
“Ik ben begonnen bij dun Baay aon de Grens. Daor ben ik rap weggegaon want daor kreeg ik mun overuren nie uitbetaold. Daorna ben ik gaon werken bij unne bakker in Tilburg. Toen un paor jaor bij de Kunstzij in Breda. Toen ik daor weg ging heb ik un half jaor in Tilburg in un lederwarenfabriek gewerkt as tijdwerker. Ik mos dan mee un klokske achter de meensen gaon staon en kijken hoeveul ze dur pur uur kossen doen. Die meensen mos ik zo gezee dan wet opjuinen. Ik wir dur zelf zot van!
Toen ik daor weg ging kwaam Jef Jansen bij men en die vroeg of ik bij hum wilde komen werken in zun smokkelwienkeltje aan de Grens. Jef kos men goed gebruiken want ik hai zoas gezeed nao de Mulo toch nog mun middenstaandsdiploma, tabaksdiploma en kruideniersdiploma gehaold. Det wienkeltje laag vlak bij ut smokkelwienkeltje van Dré Jansen aon unne zaandbaon aan ut Ghil. Fotto’s zijn er nie van. Want die plek waar natuurlijk een bietje geheim.
Ik heb daor vanaf mun 26e alles bij mekaor 8 jaor gewerkt. Sjonge jongen, dè waar de schonste tijd van mun leven!”, aldus Fik met fonkeltjes in zijn ogen.
Smokkelaar Fik
Voor hij met z’n verhaal begint schenkt hij voor hem en mij ‘un pientje’ in. “Ik mot irst munne keil wè smeiren, allez santé,” aldus Fik.
Fik: “Toen ik bij Jef Jansen ging werken ging mun weekloon omhoog van F 50,– naar F 100,–. In irste instantie maokte Jef alleen mar gebruik van men diploma’s. Mar nou komt ut schonste: Dré Jansen wou nie det Jef daor ok un wienkeltje begos. Mar ikke naor de Kamer van Koophandel in Tilburg. Daor was mun oom, Piet van Ierland, vurzitter en hij was ok wethouwer in Tilburg. Ikke un praotje mee hum gemaokt. Nou, ut was zo geregeld! En Dré Jansen hai niks mir te vertellen. Toen hee Dré Jef nog un proces aangedaon. De rechter in Breda zee tegen men: ‘Joosen, u moet minstens drie dagen in de winkel aanwezig zijn. U bent de beheerder’. Vanaf toen ben ik er veurgoed gaon werken.”
En Fik vervolgt zijn verhaal: “In de zomer wier de botter in ut kelderke opgeslagen. De botter haolde ik uit doskes, dee ze in builtjes en lee die dan in de schappen. Er kwamen alleen mar Belze klaanten. Eén kilo mochtte meenemen. Die mannen die aon dun dop waren namen zon drie of vier kilo mee.
In ut begien stond ik in de wienkel op m’n benen te trillen. Ik hai in mun lèven ok nog niks meegemaokt. De Belze commiezen lagen vlak bij ut wienkeltje op de loer. En de ‘poetjesmannen’ (Kon. Marechaussee) kwaamen regelmaotig controle doen.
Op unne gegeven moment naaiden een paor smokkelèrs men op om naar un paor Belze commiezen te gaon die in de buurt op de loer lagen. Ikke dur naor toe.
Een van die commiezen vroeg men: wè komde gij hier doen? Ikke: kijke of gij hier ligt. Dieë commies: dan kunnen we wel gaon, want hier gebeurt vannacht toch niks mir!
Die commiezen han ut trouwens wel druk. In Baol wier veul gesmokkeld. En ur waren verschaiene wienkeltjes. Buiten wij mee tweeën op ut Ghil zat Tinus van Bavel op de Zondereigensebaan, Frans Viessers in Castel en Jan van Beek daor.
Van iedere smokkelwaogen die ik laoide kreeg ik 1000 frs van die smokkelèrs. En toen stond de franc nog op zeuven centen! Ooit heb ik op unne zaoterdagmiddag zes van die smokkelwaogens gelaoie mee in totaol 6000 kg botter. Maal ene franc per killo is zesduzend francskes! Die douanemannen waren toen trouwens wel omgekocht. Ze kregen van die smokkelèrs wè in durre zak en ze deeën net of ze niks zagen. Jè, sommigen waren ok corrupt, ha, ha, ha! In die smokkelwaogens ben ik nooit meegereeën. As die smokkelwaogens begossen te rijen, stonden er een stuk of vier of vijf helpers op dun uitkijk. Bij onheil wier dur mee zakliechten bijveurbeeld geschenen.
Op die mannen wier wel geschoten verdoeme. De ‘vliegers’(commiezen in hun auto) schoten ze recht in durre rug as ze kossen. Mar de smokkelwaogens waren goed gepaanserd en as ut nodig waar gooiden ze kraaienpoten uit.
De commiezen hebben men trouwens nooit te pakken kunnen krijgen. Munne kameraod wel. Dun irste keer det ie ging smokkelen, han ze hum al. Hij mos den bak in en un flinke boete betaolen.
Jè, ik han un goei pré toen. Mun weekloon mos ik thuis afgeven. Op un gegeven moment hai ik 100.000 francs smokkelloon boven op mun slaopkaomer liggen. Ik hai ze goed verstopt. Mar ons moeder komt ur bij uit en zee: As gij zoveul geld het, dan krijde ginne pré mir!
De smokkelèrs die bij ons aon ut wienkeltje kwamen, wonden allemaol in de buurt van Welde Statie. Ze zaten allemaol in dun dop. As ze wir mossen gaon werken, dan schreef Jef Jansen ze zo gezee in as werknemer. De smokkelèrs betaolden dan de sociale lasten. Na drie maonden kregen ze dur ontslag en dan begos dun dop wir.
Laoter ben ik mee gaon draogen. Mee un man of vijf-zes droegen we dan per man 50 kg de grens over. Dertig kg van achteren, 20 kg van veuren. Mar as de vliegers controle aan ut doen waren, dan gingen we naor huis.Wij kregen 20 franc draoggeld per kilo. Det ies toch 1000 francs pur keer. Soms liepen we twee keer per naacht. Ik heb ene keer geprobeerd 60 kg te draogen. Mar toen ging ik gelijk dur m’n knieën! We liepen altij dur ut bos, naor de Steenweg van Weld naor Merksplas. We zen ok wel eens over ut kerkhof van Weldse Statie gegaon over die dooie meensen. Dè gaaf toch niks en de douane kwaam daor nie!
Bij ut café van Peter Vis staken we over . Bij de irste boerderij rechts op de weg naor Weld leverden we de botter af. Van daoruit wier de botter dur smokkelwaogens
wir verder Bels ingebrocht. Laoter wieren de smokkelwaogens nog grotter. Ze reeën toen vurt mee legerwaogens waor 5000 kg in kos.”
Fik schenkt nog un pientje in: “Wij waren veur de Hollandse staot goeie mannen. Wij losten dun botterberg veur hullie mee op. Mar in 1966 wier ur gin drie kilo per dag mir verkocht. Spaak en Luns, de ministers van Buitenlaandse Zaoken kwamen unne gelijke prijs van de botter overeen. Wè hebben wij op die twee geschollen! Ineens was ut gedaon. Jef hield men nog twee maonden in dienst en toen wier ut wienkeltje geslopt.
Mar ja, ik heb unne schone tèd gehad. Ik heb veul geld verdiend,mar nie veul overgehouwe. Ik leefde as God in Frankrijk. Elke dag naor de kroeg. Mun irste vrouw kreeg iedere week un nieuw kleed en ging iedere week naor de kapper. Alles kos in dieën tèd. Ik kocht in de Meulenstraot un huis veur 500.000 francs en betaolde 250.000 contant.Ha, ha, ha, ha!
Jè jom, as die smokkelèrs bij ons in ut wienkeltje kwaamen dan zeeën wij tegen mekaor: wij hebben ut nog veul beter as de koning. Toen waar Boudewijn koning. Mar vandaog dun dag hee dun Belze koning ut veel beter as wij!”
Leven na de smokkel en genieten van de VUT
Na het smokkelaarsleven aan de Grens werkte Fik nog een aantal jaren bij de Machinefabriek in Breda en bij de Transformatorenfabriek in Breda. Vanaf 1992 geniet Fik met volle teugen van zijn VUT.
“Ik kan me heel goed bezig houwen. Elke dag verzurg ik mun vogeltjes. Zo af en toe gaoi ik fietsen. Vrijdags help ik ons Jeanne mee poetsen. Op zondagavond ga ik kaorten bij de Neel. Wij doen dan ‘wippen’, zonder vrouwen ,ha,ha,ha! Ik speul dan mee Margiet, Riek Wouters en Joske Versmiessen. Op maandagavond goi ik rikken mee Jan Akkermans en de vrouw.
In de zomermaonden zit ik op ut bankske op de Singel. Tjonge jonge, wet ies ut daor druk. Tis un huishouwen jongen, schoon om te zien. En die vrachtwagenchauffeurs schellen mar op mekaor. We komen ur niks tekort. Fieneke Frut brengt ons af en toe un ijsje. En dieën rondweg Dré, denkte gij det wij die nog meemaoken? Ik geloof ur niks van.”
As gij burgemeester in Baol zou zijn Fik, wè zoude gij dan veraanderen?, vraag ik hem. “Unne dugout boven ut bankske! Veur de rest is Baol un schoon durp. Hier gaoi ik de kiest in. Er is hier altijd iets te belèven. Alles kan er. Wet ik wel veurt in Baol mies is un café vur onze leeftijd. Bij Teun is niks veur ons, want daor stikt ut de moord van de jeugd en de muziek staot ur kaaihard. Mar nouw schent det ur bij Edgar un café gaot komen vur ons ouwe meesen. Ik ben benieuwd.
Oh ja, verdoeme dè mot ik ok nog vertellen. Ik ben al bekant 17 jaor discjockey bij dun piraat ‘Bahena’. Wij zitten in unne studio bij Fonske de Rooy op Schaluinen. De mast staot op Bels. Jè jongen, ik blijf iets doen wet nie maag. Dè bleft erin zitten. Elke zondag draaien wij van ‘s mergens 9 uur tot ’s aovonds 8 uur verzoekplaotjes. En dur luisteren meer meensen naor as gij denkt!!”
Fik steekt nog een sigaretje op en schenkt nog un pientje in. “Toen ik twintig waar heb ik mun rijbewijs gehaold. Nou ben ik ur 69. Ik heb in al die jaoren nog nooit auto gereden. As ik mot kiezen tussen autorijden en un sigaretje roken en un pientje drinken, dan ies dè nie moeilijk vur men. En ik zal oe is rap vertellen: As ik mergen ophouw mee roken, dan wor ik ziek. Dan gaode van alles mekeren. Allez, schol!”
Slot
Fik, mede namens het bestuur en de leden van Amalia bedank ik jou heel erg voor dit gezellige gesprek. Wij hopen dat jij nog veel jaren samen met jouw Jeanne kunt blijven genieten van het leven. Allez, au revoir!!
Fik is op 8 maart 2014 overleden.