“Chris Chris toch, is ‘t weer enen Hollander?”
Aon de praot mee…Chris van Oekelen
Voor deze rubriek overlegt de redactie over de keuze van de mensen die we graag interviewen, al is het alleen maar om te zorgen dat we van tijd tot tijd iemand spreken uit de verschillende delen van ons heem. Het deed me goed nu eens iemand uit de buurtschap Baarle-Grens te ontmoeten. Een afspraak met Chris is gauw gemaakt. Op donderdag 13 januari zit ik aan de koffie in haar appartement aan het Sint Annaplein, waar zij sinds enige tijd woont.
We willen graag weten met wie we van doen hebben du is de eerste vraag: wie is Chris van Oekelen? En het antwoord: “Ik ben geboren op 30 november 1944 in Geel, als Christianne Elisabeth Augusta Caers, met als roepnaam Christianne of Chris”. Haar vader is Alfons Caers en haar moeder Gerarda Criekemans. Zusje Maria is er al en na Chris wordt ook Irene nog geboren.
Huisgenoten
Moeder Caers is vroedvrouw. De enige in de zeer uitgestrekte gemeente. Op de fiets trekt zij rond om hulp te verlenen bij vele geboorten, om jonge moedertjes bij te staan en de borelingen te verzorgen. Generaties jonge Gelenaars helpt zij ter wereld komen. Er is een jaar dat zij bij honderd-en-een geboorten hulp verleent! Door zo’n drukke praktijk is zij heel vaak niet thuis. Vader Caers is schrijnwerker – timmerman. Hij is bekwaam meubelmaker, verzorgt ook ‘gewoon’ timmerwerk en treedt soms op als aannemer. Een veelzijdig vakman dus. Het komt goed uit dat hij meestal thuis kan werken in de eigen werkplaats. Zo kan hij een oogje houden op het huishouden.
Geel is wereldwijd bekend vanwege het unieke systeem van de gezinsverpleging en wordt dan ook ‘de Barmhartige Stede’ genoemd. Al heel lang staat er in de stad een grote psychiatrische inrichting. Dat is ‘De Kolonie’, zoals ze in Geel die instelling noemen. Daar worden mensen met een psychiatrische aandoening verpleegd. Daarnaast zijn er sinds mensenheugenis inwoners in Geel die een of meer ‘zieken’ opnemen in hun huis. Even terzijde: “In Geel spreekt men niet van gekken, gestoorden of patiënten, maar consequent van zieken”, legt Chris uit. Deze mensen leven midden in de maatschappij. Deskundigen van De Kolonie beoordelen de zieken en bepalen in wat voor soort gezin een nieuwkomer het best geplaatst kan worden. Het gastgezin krijgt begeleiding en een vergoeding voor kost en inwoning. In de jeugdperiode van Chris worden de zieken eens per maand opgehaald. In De Kolonie krijgen ze een badbeurt en een grondig medisch-hygiënisch onderzoek.
Chris heeft directe ervaring met dit unieke systeem. In het gezin Caers verblijven steeds twee vrouwen en twee mannen. Zomaar vier huisgenoten er bij! De vrouwen zijn behulpzaam in de huishouding en de twee mannen helpen in de timmerwerkplaats. “Wij als kinderen wisten niet beter of het hoorde zo”, zegt Chris over deze toch wel zeer bijzondere gezinssamenstelling.
Nonkel Jos woont binnen de muren van De Kolonie, want hij heeft daar een hoge post in de verpleging. Chris en haar zusjes mogen daar wel eens op vakantie. “Heerlijk”, herinnert Chris zich, “wij konden daar vrij en veilig spelen en niet verloren lopen. Nonkel Jos was een heel fijne man”. Er zijn nog twee ooms betrokken bij De Kolonie. Een heeft er zelfs de leiding over de vakschool van de instelling. Hij leert er de zieken een ambacht.
Geschrokken
Vader Caers heeft ook een zekere binding met De Kolonie. Hij is de doodskistenmaker in Geel. Voor de instelling met zoveel bewoners moet hij regelmatig aantreden. Bij een overlijden maakt hij niet alleen de kist, maar zorgt vaak ook voor het afleggen en het kisten van de overledene. Het klinkt onwaarschijnlijk – het waren andere tijden – maar Chris is zeven jaar als haar vader haar een keer vraagt mee te helpen bij het afleggen van een gestorven vrouw in de buurt. “Wat ben ik geschrokken!” zegt Chris. “Die vrouw lag daar in een half verduisterde kamer tussen spierwitte lakens… Maar ik heb pa wel geholpen!”
Wie het bovenstaande overziet, weet intussen dat ‘helpen’ bij de familie Caers hoog in het vaandel staat. Chris heeft dat in haar DNA beslist meegekregen.
Heimwee
Over haar schooltijd zijn we vrij gauw uitgesproken. Zij gaat helemaal niet graag naar de kleuterschool. Haar vader brengt haar daar ’s morgens naar toe op de fiets. Het gebeurt soms dat Chris een of ander slim trucje verzint, waardoor vader bij het naderen van de school om moet keren om thuis nog even…, ja wat?
Van de basisschooltijd heeft ze eigenlijk geen herinneringen bewaard. Wel weet ze nog dat ze eens een gebroken arm opgelopen heeft. Kan gebeuren met ondernemende en avontuurlijke kinderen.
Van het jaar na haar basisschool staat Chris nog heel sterk bij dat het rommelig is en niet prettig. Er gebeurt van alles wat verdrietig is en haar zorgen baart. Vader Caers heeft intussen twee timmerwerkplaatsen, de ene thuis in Geel en de andere in Westerlo. Maar hij krijgt problemen met zijn gezondheid en acht het verstandiger zijn werkplaatsen van de hand te doen. Hij koopt grond in Kasterlee en bouwt daar een nieuw huis.
Chris krijgt de kans om verder te leren en gaat daarvoor intern naar de humaniora in Duffel. Het internaatsleven kan haar niet bepaald gelukkig maken. Ze huilt zichzelf vaak in slaap! Zo duren twee jaren wel heel lang.
Na de verhuizing naar Kasterlee gaat ze in Herentals naar school. Als ze de leeftijd daarvoor heeft, rijdt ze met een brommer op en neer. Ze heeft blijkbaar technisch vernuft, want ze haalt hem op zeker moment volledig uit elkaar en monteert hem ook weer volledig…, nou ja, op één klein onderdeel na. Dat houdt ze over. Haar vader maakt haar duidelijk dat haar brommer zonder brandstoffilter niet zal lopen!
Dat ene stukje DNA wijst haar de weg naar een vervolgstudie. Net als haar beide zussen kiest ze voor de opleiding tot verpleegster. Die volgen ze in Turnhout.
Thuis brengen
De meiden van de verpleegopleiding vormen al gauw een hechte groep. Ze organiseren dus wel eens gezellige activiteiten en wat is er op deze leeftijd gezelliger dan een dansfeestje? Er zijn er die al verkering hebben. Dus zijn er ook jongens welkom. Chris is dan nog alleen. Terwijl ze rustig zit te kijken naar de dansende stelletjes, komt er zomaar ineens een knul naast haar zitten: Jan heet hij.
Vreemd, maar na het feest volgt er traditiegetrouw een heilige mis. Jan gaat mee en komt naast Chris zitten. Later brengt hij haar thuis. Op 15 mei 1965 – Kasterlee Kermis – is Jan er weer, wat Chris helemaal niet erg vindt! Jan brengt haar ’s avonds laat thuis. Met de auto nog wel! Moeder Caers hoort die auto aankomen en zo gauw Chris binnen is, zegt ze: “Chris, Chris toch, is ’t weer enen Hollander?” Chris heeft namelijk eerder al eens iets gehad met een Nederlandse jongen die in Poppel woonde. Nu heeft Moeder Caers het Nederlandse nummerbord van Jan zijn auto gezien.
Fijne tijd
Het blijft klikken met deze Jan van Oekelen uit Baarle-Nassau. Op 10 november 1966 trouwen ze. In één adem voegt Chris daaraan toe: “Wij hebben samen een heel fijne tijd gehad”. Er worden twee dochters geboren die inmiddels beiden hun weg heel goed gevonden hebben. Vindt u het vreemd dat zij ook beroepen hebben in dienstverlenende sectoren?
Jan runt met zijn vader een loonbedrijf. Chris doet de administratie en is zorgzame moeder in het gezin.
Als vader van Oekelen in 1980 overlijdt, overleggen Chris en Jan over hun bedrijf. Zij realiseren zich dat er voortdurend geïnvesteerd moet worden in nieuwe machines. Die kosten scheppen geld en moeten in korte tijd terugverdiend worden. De vraag of je personeel moet aannemen, komt aan de orde. Je moet vaak veel moeite doen om je verdiende loon te krijgen… Er zullen altijd zorgen zijn. Uitslag van hun overwegingen: voor ons is zo’n bedrijf niet haalbaar en niet wenselijk. Wij beëindigen het loonbedrijf.
Variatie
Jan gaat in dienst bij de gemeente Baarle-Nassau als postverwerker en archivist. Streekarchivaris Zom vraagt hem het hele gemeentearchief te reorganiseren. Een flinke klus die Jan ruim binnen de gestelde tijd voor elkaar heeft. Nu mag hij dat ook gaan doen in het Alphense gemeentehuis. Als een opkomende plaag daarom vraagt, wordt Jan bestrijder van zwarte ratten.
Er komt nog meer variatie in zijn loopbaan. Een aantrekkelijke vacature bij de Amercentrale lokt hem en hij gaat werken voor de EPZ (Elektriciteits Productiemaatschappij Zuid-Nederland). Ook daar verzorgt Jan het archiveren van stukken die bewaard dienen te worden.
In die tijd geldt daar nog de regel dat werknemers met vijfenvijftig jaar met pensioen mogen. Als Jan die leeftijd bereikt, ziet hij collega-leeftijdgenoten vertrekken. Hij wordt overgeslagen. Bij navraag hoort hij dat dit geen vergissing is. Ze hebben gewoon geen vervanger voor hem. De vakbond moet er aan te pas komen met als resultaat dat Jan ook weg mag maar eerst in deeltijd een opvolger moet inwerken. Dat verloopt niet vlekkeloos, maar uiteindelijk kunnen Jan en Chris echt van hun ‘grote vakantie’ gaan genieten. En dat doen ze! Ze reizen graag. Dat treft, want de EPZ heeft een vereniging van gepensioneerden. Die organiseert elke twee jaar een mooie zevendaagse reis. Ze gaan steeds mee en zien zo vele steden en bezienswaardigheden in heel Europa. Chris krijgt meer en meer voorkeur voor Engeland. Jan reist ook een keer alleen naar Australië. Chris heeft dan de zorg voor haar moeder en gaat dus niet mee. Maar later, in september 1999 gaan ze samen ook een keer. Dit is hun laatste gezamenlijke reis… Stapels albums bevatten heel veel mooie herinneringen.
Ontregeld
Jan wordt ziek. Na een eerste operatie volgen er complicaties. Zijn lichaam raakt zo ontregeld, dat de artsen er geen controle meer over kunnen krijgen. Op 13 november 2000 overlijdt Jan.
Chris slaagt er in de draad van haar leven, hoe anders dan gewenst ook, weer op te pakken.
Zij heeft na haar opleiding niet lang in de ziekenzorg gewerkt. Nu krijgt zij volop gelegenheid om haar bekwaamheden alsnog te benutten. Haar grote hart voor oudere mensen speelt ook mee. Zo is het voor haar geen probleem om op zeker moment haar beide ouders en haar schoonmoeder bij haar in huis op te nemen en hen te verzorgen. Schoonmoeder zit in een rolstoel. Vader trouwens ook. Die is ook nog blind en dementerend. Dat vraagt nogal wat. Met terechte trots getuigt Chris: “Wij hebben altijd een goede verstandhouding gehad. Er viel nooit een onvertogen woord”. Toch mooi als je zo op die zware taak kunt terugkijken. Met nadruk verklaart Chris dat ze heel erg dankbaar en ook trots is dat ze haar ouders tot hun laatste ogenblikken heeft mogen en kunnen verzorgen.
Bezige bij
Chris heeft geen moeite haar vrije tijd nuttig en aangenaam in te vullen. Laten we haar bezigheden eens nalopen, zonder de volgorde in tijd uit te pluizen.
Zij volgt Engelse les in Baarles Cultureel Centrum. De cursisten vormen al gauw een hecht groepje dat af en toe een leuke uitstap organiseert. Docent Patrick vertrekt en er komt een vervangster. Die verhuist op een bepaald moment en nu dreigt het groepje uit elkaar te vallen. Dat zien de dames niet zitten. Chris neemt het initiatief om dan zelf de cursus in een eigen vorm voort te zetten. Samen lezen ze Engelse verhalen, vertalen die en bespreken ze in het Engels. Dat is heel leerzaam.
Vijfentwintig jaar lang is zij gids voor de Baarlese VVV. Zij volgt Anneke Gulickx-Koks op. Met haar vlotte babbel weet zij talloze groepen toeristen door Baarle te loodsen. Daarbij kan ze best wel eens ‘ondeugend’ zijn. Het gebeurt haar soms dat zij een volle bus nonnen op bezoek krijgt in het Kaarsenmuseum. Daar houdt ze een serieus en vroom verhaal. Maar als ze daarna een rondrit maakt door Baarle en ze rijden via de Goorweg naar de Hoogbraak, dan kan ze het niet laten om met het zicht op het (toenmalige) bordeel te zeggen: “En eerwaarde zusters, hier recht voor u verblijven ook zusters van liefde”.
Haar Jan gidst trouwens ook. Hij doet dat voor De Engel in de bossen van Schaluinen. Dan trekt hij een groen pak aan en draagt een hoedje met een fazantenveer. Gasten van Landgoed Schaluinen mogen op pad met de ‘boswachter’! Ze vinden het geweldig. Jan ook!
Tegenwoordig mag Toerisme Baarle van hogerhand alleen nog gebruik maken van gediplomeerde streekgidsen. Alsof onze jarenlange ervaring ineens niets meer waard is, hoor ik Chris denken.
Bep Marcus, ook zo’n duizendpoot, brengt een aantal jaren achtereen Russische kinderen naar Baarle voor een vakantie. Natuurlijk is Chris ook van de partij om daarbij haar rol te spelen.
Een Nederlands schip redt op zeker moment een grote groep Vietnamese bootvluchtelingen. Die vindt haar eerste opvang in het leegstaande klooster aan de grens. Veel mensen in Baarle leveren geweldige bijdragen aan een goede opvang. Natuurlijk doet de familie Van Oekelen daaraan mee. Zij begeleidt een heel groot Vietnamees gezin en maakt deze mensen wegwijs in onze maatschappij. Het geeft hen heel veel vreugde en voldoening, maar ook diep gedeeld verdriet. Er wordt een kindje geboren. Jan en Chris worden peter en meter. Maar er is ook een jonge knul die na een pijnlijk ziekbed overlijdt. Ze delen lief en leed en houden er blijvende vriendschapsbanden aan over.
De Baarlese Zonnebloem heeft ook een heel warme plek in haar hart. Die vereniging richt zich tenslotte op ouderen en zieken. Ze staat altijd paraat als er samenkomsten of uitstappen georganiseerd worden. Chris geeft ook jarenlang leiding aan de welfare van de Zonnebloem.
Ze weet dat ze een zeker talent heeft voor tekenen. Vroeger deed ze dat ook wel, maar later heeft ze daar eigenlijk niets meer mee gedaan. Het kwám er niet van! Maar wie weet?
Chris zit ook nog vol verhalen over allerlei belevenissen uit de lange periode dat zij aan Baarle-Grens woonde. Wij spreken af dat we daar in een ander kader nog eens op terugkomen. Voor nu zou dat te veel van het goede worden.
Stil zitten ligt haar bepaald niet. Ze wil graag vrijwilligerswerk gaan doen in het zorgcentrum Janshove. Ze meldt zich aan maar tot haar verdriet steekt dan juist corona de kop op en kan haar dienstverlening niet doorgaan. Nu verleent zij bij gelegenheid hulp aan mensen die daarbij gebaat zijn. Dat stukje zorg-DNA is nog altijd springlevend!
Tot slot
Chris, ik vond dit een heel aangename ontmoeting. Je vertelt alsof het gedrukt staat! Namens de lezers van Van Wirskaante dank ik je heel hartelijk voor je openhartige en buitengewoon boeiende gesprek. Wij wensen je toe dat je blijft genieten van je mooie woonplek en vooral van al die mooie herinneringen waarover je ons vertelde. Het ga je goed!